Nhật Bản không chỉ nổi tiếng như một quốc gia hiện đại với nền kinh tế và khoa học và công nghệ tiên tiến, mà còn có một nền văn hóa nổi tiếng với truyền thống lâu đời. Mặc dù có nhiều thay đổi, người Nhật luôn bảo tồn và đánh giá cao bản sắc văn hóa quốc gia của họ.
1. Văn hóa được trao và nhận danh thiếp
Thẻ kinh doanh trao đổi là một nghi thức quan trọng trong văn hóa kinh doanh Nhật Bản, thể hiện sự tôn trọng và chuyên nghiệp trong công việc. Nó không chỉ đơn giản là cung cấp thông tin liên lạc mà còn là cơ hội để tạo ấn tượng ban đầu và thiết lập nền tảng cho sự hợp tác dài hạn. Hành động cung cấp danh thiếp Nhật Bản luôn được thực hiện một cách long trọng. Người nhận sẽ nhận được một danh thiếp với hai tay, sau đó đọc thông tin bằng một giọng nói lớn, sau đó đặt chúng bên cạnh nó.
2. Văn hóa tiến bộ, không sợ thử thách
Văn hóa tiến bộ, không sợ thách thức là một giá trị cốt lõi trong văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản. Nó được thể hiện thông qua tinh thần háo hức để học hỏi, dám đối mặt với những khó khăn và không ngừng cải thiện. Do đó, các doanh nghiệp Nhật Bản luôn cố gắng cải thiện chất lượng sản phẩm và dịch vụ và đạt được thành công lớn trên thị trường quốc tế.
Điển hình trong văn hóa này phải đề cập đến động cơ Yamaha. Hành trình của Yamaha Motor bắt đầu từ một nhà máy piano nhỏ vào năm 1897. Với tinh thần mong muốn học hỏi, dám nghĩ dám làm điều đó, Torakusu Yamaha, người sáng lập nhóm, đã liên tục cải thiện kỹ thuật sản xuất và ra mắt đàn piano chất lượng cao.
Thất vọng với thành công trong lĩnh vực âm nhạc, Yamaha Motor mạnh dạn bắt tay vào một chiếc xe máy vào những năm 1950. Đây là một quyết định táo bạo và rủi ro, bởi vì thị trường xe máy của Nhật Bản vào thời điểm đó đã có sự cạnh tranh khốc liệt từ các ông lớn như Honda và Suzuki.
Nhờ sự tiến bộ và không sợ thử thách, Yamaha Motor đã dần dần khẳng định vị trí của mình trong thị trường xe máy. Họ tập trung vào việc phát triển các sản phẩm chất lượng cao và đáp ứng nhu cầu của khách hàng.
3. Sự tôn trọng văn hóa và nghiêm túc với công việc
Người Nhật luôn nhận thức được vai trò và trách nhiệm của chính họ trong công việc chung. Họ đặt ra các mục tiêu cao, nỗ lực để hoàn thành tốt nhất tất cả các nhiệm vụ được giao, thậm chí là nhỏ nhất. Ý thức trách nhiệm này xuất phát từ nhận thức tập thể cao, duy trì các lợi ích chung của tổ chức.
Văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản cũng nổi tiếng với sự tỉ mỉ và chính xác trong mọi thứ. Người Nhật cẩn thận trong mỗi bước, kiểm tra cẩn thận kết quả lao động để đảm bảo chất lượng cao nhất. Nhờ sự tỉ mỉ này, họ giảm thiểu lỗi, lãng phí và cải thiện hiệu quả công việc.
4. Văn hóa kết nối các mối quan hệ nội bộ
Tất cả nhân viên trong các doanh nghiệp Nhật Bản đều biết về vai trò và trách nhiệm của riêng họ trong việc đóng góp cho thành công chung của doanh nghiệp. Họ thúc đẩy tinh thần chia sẻ, hỗ trợ lẫn nhau và cùng nhau gánh vác trách nhiệm chung. Mỗi cá nhân trong doanh nghiệp được coi là doanh nghiệp như một ngôi nhà chung, nơi họ được gắn bó và dành cho cuộc sống của họ. Triết lý kinh doanh của doanh nghiệp cũng được xây dựng dựa trên tinh thần của cộng đồng, thúc đẩy những lợi ích chung của xã hội.
Ngoài ra, văn hóa doanh nghiệp này cũng được thể hiện trong thế hệ trước luôn luôn quan tâm và hướng dẫn thế hệ tiếp theo, truyền tải kinh nghiệm và kiến thức để họ có thể phát triển và đóng góp cho doanh nghiệp. Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp cũng luôn làm ví dụ về ý thức về trách nhiệm, sự cống hiến và đạo đức nghề nghiệp tốt, thúc đẩy các thành viên theo dõi. Truyền thông đóng một vai trò quan trọng trong kết nối nội bộ. Các doanh nghiệp Nhật Bản khuyến khích giao tiếp cởi mở, trung thực và minh bạch giữa các thành viên. Do đó, mọi người dễ dàng chia sẻ thông tin, giải quyết các vấn đề một cách hiệu quả và xây dựng niềm tin.
5. Văn hóa đúng giờ
Sự đúng giờ của người Nhật được thể hiện rõ ràng. Hệ thống giao thông công cộng ở Nhật Bản nổi tiếng với độ chính xác cao, tàu điện ngầm và xe buýt luôn chạy đúng giờ, chỉ một vài giây sai lệch cho cả năm. Nhân viên văn phòng luôn đến công ty sớm hơn giờ làm việc để chuẩn bị tinh thần và bắt đầu làm việc đúng giờ. Làm việc muộn là một điều cấm kỵ và có thể ảnh hưởng đến cơ hội quảng bá và uy tín của họ.
Văn hóa đúng giờ của Nhật Bản bắt nguồn từ ý nghĩa kỷ luật cao và ý thức trách nhiệm trong công việc. Họ nghĩ rằng thời gian là có giá trị, không thể bị lãng phí. Do đó, họ luôn cố gắng sắp xếp công việc đúng cách, hoàn thành đúng hạn để không ảnh hưởng đến người khác
6. Văn hóa duy trì ý thức trách nhiệm
Không có gì lạ khi nhân viên làm việc vào đêm khuya mà không trả tiền bồi thường cho tiền lương. Lý do chính đến từ sự thiếu hụt nguồn nhân lực, khối lượng công việc lớn dẫn đến không thể hoàn thành trong giờ làm việc theo quy định. Ngoài ra, văn hóa thúc đẩy ý thức về trách nhiệm, lòng trung thành và phân cấp mà nhiều người Nhật ưu tiên công việc, họ cho rằng việc đi đến cấp trên là thiếu tôn trọng.
Tuy nhiên, từ góc độ khách quan, điều này cũng dẫn đến nhiều hậu quả cho sức khỏe tinh thần và thể chất của người lao động. Nhận ra vấn đề này, nhiều doanh nghiệp Nhật Bản đã áp dụng chính sách “đúng hạn” bằng cách tắt hệ thống máy tính sau khi làm việc, giảm thiểu quyền truy cập vào các hệ thống công ty làm thêm giờ để khuyến khích nhân viên quan tâm đến sức khỏe và cuộc sống cá nhân.
7. Văn hóa “Uchi và Soto”
Văn hóa của “Uchi-Soto” là một khía cạnh độc đáo của văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản, cho thấy sự khác biệt tinh tế giữa “nội bộ” (UCHI) và “bên ngoài” (Soto).
UCHI đề cập đến nhóm gần gũi, gắn kết, thường là đồng nghiệp từ cùng một bộ phận, cùng cấp bậc, với cùng mục tiêu và chia sẻ thông tin mở. Mối quan hệ này nhấn mạnh sự hài hòa, hỗ trợ, đặt lợi ích tập thể lên hàng đầu. Trong UCHI, giao tiếp thường thân mật, sử dụng ngôn ngữ phổ biến, ít nghi thức hơn.
Soto bao gồm những người bên ngoài nhóm UCHI, chẳng hạn như cấp trên, khách hàng, đối tác. Khi tương tác với Soto, người Nhật thúc đẩy sự tôn trọng, lịch sự, sử dụng kính và giữ một khoảng cách nhất định. Giao tiếp thường gián tiếp, thúc đẩy tinh tế và tránh xung đột trực tiếp.
Văn hóa UCHI – Soto có thể tạo ra một môi trường làm việc gắn kết, thúc đẩy tinh thần đồng đội, nhưng cũng có thể khiến những người mới tham gia hoặc những người không thuộc nhóm UCHI. Hiểu văn hóa này sẽ giúp mỗi người tích hợp tốt hơn trong môi trường kinh doanh Nhật Bản.
8. “Văn hóa Kaizen”
Văn hóa Kaizen Nhật Bản là triết lý thúc đẩy cải tiến liên tục và Tich Tieu Thanh Dai. Nói một cách đơn giản, Kaizen nhằm mục đích thực hiện nhỏ nhưng thường thay đổi để đạt được hiệu quả lớn theo thời gian. Điểm nổi bật của Kaizen là tập trung vào quá trình chứ không phải là kết quả. Thay vì chờ đợi một sự thay đổi đột phá, Kaizen khuyến khích mọi người thực hiện những cải tiến nhỏ nhưng thường xuyên.
Kaizen giúp tạo ra một môi trường làm việc tích cực và học tập liên tục, nơi mọi người được khuyến khích đóng góp ý tưởng và đề xuất các giải pháp. Bên cạnh đó, Kaizen cũng duy trì ý thức về trách nhiệm và hợp tác. Mọi người đã chung tay để thực hiện những thay đổi nhỏ, tạo ra những cải tiến tuyệt vời cho tổ chức.
9. Văn hóa “Shu-ha-ri”
SHU (守): Giai đoạn đầu tiên tập trung vào việc học và tuân thủ các hướng dẫn của người cao niên. Tại thời điểm này, nhân viên mới cần loại bỏ những suy nghĩ cá nhân, có được kiến thức và kỹ năng một cách nghiêm túc, chính xác, ghi nhớ và thực hành thường xuyên cho đến khi thành thạo. Thời kỳ này đòi hỏi sự kiên nhẫn, kỷ luật và tinh thần học tập cao.
HA (破): Sau khi thành thạo nền tảng, các nhân viên đã chuyển sang giai đoạn “HA”, nơi họ bắt đầu phá vỡ các mẫu và kiểm tra những cách mới. Đây là giai đoạn khuyến khích sự sáng tạo, đổi mới và linh hoạt trong việc áp dụng kiến thức đã học vào thực tế. Học sinh có thể đặt câu hỏi, tranh luận, đề xuất những ý tưởng mới và tự do khám phá các phương pháp hiệu quả hơn.
RI (離): đạt đến cấp độ của “RI”, nhân viên không còn phụ thuộc vào các hướng dẫn hoặc tài liệu có thể tự tạo và phát triển phong cách của riêng họ. Họ trở thành bậc thầy trong lĩnh vực của họ, có khả năng truyền đạt kiến thức và kỹ năng cho thế hệ tiếp theo. Giai đoạn này đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc, tầm nhìn và khả năng thích ứng với những thay đổi trong môi trường.
Văn hóa của “Shu-ha-ri” thúc đẩy đào tạo dài hạn, nuôi dưỡng các kỹ năng và không ngừng học hỏi để đạt được trình độ chuyên môn cao nhất. Nó đóng một vai trò quan trọng trong việc xây dựng một đội ngũ nhân viên có tay nghề cao, sáng tạo và nhanh chóng, góp phần vào sự thành công của các doanh nghiệp Nhật Bản.
10. Văn hóa “Nemawashi”
Nemawashi, một thực tiễn lâu dài trong văn hóa kinh doanh Nhật Bản, giống như “trau dồi rễ” trước khi trồng. Nó cho thấy quá trình trao đổi, tư vấn và xây dựng sự đồng thuận từ nhiều cấp độ và bộ phận khác nhau trong công ty trước khi đưa ra quyết định.
Đây là một quá trình không chính thức nhưng cực kỳ quan trọng, đảm bảo rằng mọi người đều liên quan đến dự án, dự đoán các hiệu ứng tiềm năng và có cơ hội đóng góp ý tưởng. Nemawashi thường được thực hiện thông qua các cuộc trò chuyện riêng tư, các cuộc họp cá nhân hoặc các cuộc họp nhỏ, tạo ra một môi trường mở và khuyến khích trao đổi chân thành.
Văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản từ lâu đã nổi tiếng về kỷ luật, tôn trọng, trách nhiệm và tinh thần tiến bộ. Những giá trị cốt lõi này đã góp phần vào sự thành công lớn của các tập đoàn lớn như Sony, Toyota, Panasonic, … và trở thành một hội đồng văn hóa đáng để học cho nhiều doanh nghiệp trên thế giới.
Tham khảo chuỗi chủ đề văn hóa kinh doanh:
Văn hóa doanh nghiệp Hàn Quốc
Văn hóa doanh nghiệp của Coca Cola
Văn hóa doanh nghiệp của Apple
Văn hóa doanh nghiệp của Google
Văn hóa doanh nghiệp của Starbuck
Văn hóa doanh nghiệp của Nestlé
Văn hóa khách sạn
6 yếu tố cấu thành văn hóa doanh nghiệp
9 Vai trò của văn hóa doanh nghiệp
10 ví dụ về văn hóa doanh nghiệp
3 cấp độ văn hóa doanh nghiệp
3 giai đoạn hình thành văn hóa doanh nghiệp
4 Mô hình văn hóa doanh nghiệp
Các doanh nghiệp nhỏ có cần văn hóa doanh nghiệp không?
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng là nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học (wiki), với hơn nửa thế kỷ cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu. Ông là con trai Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, thuộc gia đình nổi tiếng hiếu học. Giáo sư giữ nhiều vai trò quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và đã được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân năm 2010.