Cách phòng ngừa và xử lý các loại tảo trong ao nuôi tôm

Nguyên nhân gây tảo trong ao nuôi tôm

Các loại tảo trong ao nuôi tôm

Tảo thường xuất hiện trong ao nuôi tôm vì những nguyên nhân chính sau:

• Nguồn dinh dưỡng: Tảo là loài thực vật nhỏ có khả năng tự tạo ra chất dinh dưỡng từ ánh sáng mặt trời thông qua quá trình quang hợp. Chúng cung cấp các chất dinh dưỡng như protein, lipid, carbohydrate và vitamin cho hệ sinh thái ao nuôi.
• Ánh sáng và nhiệt độ: Điều kiện ánh sáng và nhiệt độ thích hợp trong ao nuôi tôm tạo điều kiện thuận lợi cho tảo phát triển. Ánh sáng rất cần thiết cho quá trình quang hợp của tảo, đồng thời nhiệt độ ấm áp thường tạo điều kiện thuận lợi cho chúng phát triển nhanh chóng.
• Chất dinh dưỡng trong nước: Sự hiện diện của các chất dinh dưỡng như nitơ, photphat và khoáng chất trong nước ao nuôi cũng là yếu tố quan trọng thúc đẩy tảo phát triển.

Mặc dù một số loại tảo có thể là nguồn thức ăn tự nhiên cho tôm nhưng việc tảo phát triển quá mức trong ao nuôi cũng có thể gây ra nhiều vấn đề như cản trở sự phát triển của tôm, làm giảm lượng Oxy hòa tan trong nước và gây ra các vấn đề trong môi trường ao nuôi. Vì vậy, việc quản lý và kiểm soát sự phát triển của tảo trong ao nuôi tôm là một phần quan trọng trong việc duy trì môi trường sống lý tưởng cho tôm.

Danh sách các loại tảo trong ao nuôi tôm

Các loại tảo trong ao nuôi tôm được chia thành 2 nhóm chính là có lợi và có hại. Cụ thể như sau:

Nhóm tảo có lợi

Tảo có lợi là sản phẩm chính và là mắt xích đầu tiên trong chuỗi thức ăn tự nhiên. Chúng không chỉ cung cấp oxy cho ao nuôi mà còn cung cấp nguồn thức ăn bổ dưỡng cho tôm. Dưới đây là danh sách các loại tảo có lợi trong ao nuôi tôm.

Tào Khuê

Tảo Khuê chứa hàm lượng dinh dưỡng rất cao

Tảo Khuê (Tảo Silic) khi xuất hiện trong ao nuôi tôm sẽ khiến nước ao nuôi có màu trà từ nhạt đến đậm tùy theo mật độ tảo trong ao. Tảo Khuê chứa hàm lượng dinh dưỡng rất cao, giúp cung cấp nguồn thức ăn tự nhiên cho ấu trùng tôm.

Khi tỷ lệ nitơ/phốt pho lớn hơn 15/1 thì tảo Khuê sẽ chiếm ưu thế và hàm lượng dinh dưỡng trong ao nuôi tôm sẽ thấp. Ở dạng đa bào, tảo Khuê sẽ có dạng dây hoặc dạng xoắn ốc và khi chiếm ưu thế sẽ vướng vào mang của tôm, gây cản trở quá trình hô hấp của tôm. Vì vậy, tảo Khuê ở dạng đơn bào tốt hơn dạng đa bào.

Tảo xanh

Tảo xanh phát triển khi nước ao nuôi có hàm lượng protein NH4+ cao. Khi tảo xanh chiếm ưu thế, nước ao nuôi sẽ có màu xanh lục hoặc xanh nhạt. Trong ao nuôi tôm, các nhóm tảo xanh thường xuất hiện là Nannochloropsis sp., Scenedesmus sp., Chlorella sp., Dunaliella sp., Oocyctis sp.,… Trong số đó, tảo xanh Chlorella sp. có khả năng sinh chất ức chế sự phát triển của vi khuẩn Vibrio sp gây bệnh cho tôm.

Khi hàm lượng đạm/phốt pho ở mức 7 – 14/1, hàm lượng dinh dưỡng trong ao ở mức trung bình thì nhóm tảo xanh sẽ phát triển mạnh và chiếm ưu thế trong ao.

Tảo Khuê và tảo xanh tuy có lợi cho tôm nhưng khi phát triển quá nhiều cũng có những tác động tiêu cực đến tôm như pH dao động, thiếu oxy về đêm. Vì vậy, cần kiểm soát mật độ tảo trong ao nuôi tôm ở mức hợp lý.

Nhóm tảo có hại

Bên cạnh các loại tảo có lợi, các loại tảo có hại cũng dễ dàng xuất hiện trong ao nuôi tôm. Khi gặp điều kiện thuận lợi chúng sẽ phát triển mạnh và khiến tảo nở hoa. Điều này sẽ gây ra sự biến động lớn về pH ngày đêm, tôm sẽ thiếu oxy vào ban đêm, nhiều khí độc xuất hiện do tảo phân hủy, đặc biệt loại tảo này còn tiết ra độc tố gây ngộ độc cho tôm.

Các loài tảo gây hại thường thấy trong ao nuôi tôm là:

Tảo xanh

Tảo xanh xuất hiện từng mảng trong ao nuôi tôm

Tảo lam (cyanobacteria) khi chiếm ưu thế trong ao nuôi tôm sẽ khiến nước ao nuôi có màu xanh nhạt đến xanh đậm. Tảo xanh lam có hai dạng: dạng sợi (Microcystis sp,…) và dạng hạt (Nostoc sp., Anabaena sp., Oscillatoria sp,…

Khi nước ao có hàm lượng muối dinh dưỡng cao và tỷ lệ nitơ/phốt pho từ 3 – 5/1 thì tảo xanh sẽ phát triển mạnh và chiếm ưu thế. Nếu quan sát, bạn sẽ thấy nước ao có màu xanh đậm, có váng xanh nổi trên mặt nước và nổi thành từng cục ở cuối hướng gió khi nắng nóng.

Tảo xanh lam dạng sợi độc hại hơn tảo xanh lam dạng hạt. Khi chúng phát triển mạnh sẽ làm tắc mang tôm và khiến tôm có mùi hôi. Nếu ăn phải, tôm cũng rất dễ mắc các bệnh về đường ruột như phân hỏng, phân trắng,…

Tảo mắt

Tảo mắt có màu xanh lục và có các đốm mắt là nơi tiếp nhận ánh sáng. Tảo mắt phát triển mạnh khi đáy ao bị ô nhiễm. Chúng phát triển rất nhanh trong nước có nhiều chất hữu cơ. Khi chiếm ưu thế, chúng sẽ làm cho nước ao có màu nâu sẫm hoặc xanh đậm.

Khi phát triển với mật độ cao, các mảng tảo Eye được hình thành và di chuyển trên mặt nước vì chúng là nhóm tảo di chuyển bằng tiên mao. Tảo mắt là chỉ số đánh giá chất lượng nước, cụ thể môi trường nước ao nuôi sẽ bị ô nhiễm hữu cơ khi ao nuôi tôm có nhiều tảo mắt.

Tảo mắt ảnh hưởng đến hàm lượng oxy hòa tan trong nước ao nuôi. Tảo Mắt phát triển mạnh đồng nghĩa với việc tôm thiếu oxy khiến tôm nổi đầu và đổ thành đàn.

Tảo Giáp

Hình ảnh tảo Giáp

Tảo là một nhóm tảo nhỏ đặc biệt có thể di chuyển nhờ roi. Chúng thường sống ở môi trường nước ngọt và nước mặn và có thể tồn tại ở nhiều dạng khác nhau từ tế bào đơn lẻ đến tổ chức tế bào phức tạp hơn.

Cũng giống như tảo Mắt, tảo Giáy cũng nổi thành mảng lớn và di chuyển trên mặt ao. Chúng là nhóm tảo gây ra hiện tượng thủy triều đỏ. Sự chiếm ưu thế của Tảo là do mất cân bằng khoáng chất đa vi lượng hoặc do đáy ao bị ô nhiễm nặng.

Sự phát triển của tảo Giáy có thể gây ra những ảnh hưởng bất lợi cho tôm, bao gồm:

• Tảo giấy có khả năng sinh sản nhanh, gây “bùng phát tảo” trong ao hồ. Khi số lượng tảo Giáy tăng đột ngột, chúng có thể làm thay đổi tính chất hóa học của nước, ảnh hưởng đến khả năng sinh tồn của tôm.
• Một số loại tảo Giáy có thể chứa độc tố, gây ngộ độc thủy sản khi xâm nhập vào hệ sinh thái ao nuôi. Điều này rất nguy hiểm vì tảo Giáy có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe cho tôm và có thể ảnh hưởng đến việc tiêu dùng của người tiêu dùng.
• Tảo Giáy phát triển quá mức có thể làm giảm nồng độ oxy trong nước, gây khó khăn cho quá trình hô hấp của tôm và các sinh vật khác.

Cách phòng và trị tảo trong ao nuôi tôm

Để phòng ngừa và xử lý tảo độc trong ao nuôi tôm, bạn có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Khi chuẩn bị ao nuôi cho vụ tôm mới, bạn cần cải tạo ao nuôi thật kỹ lưỡng. Bón vôi và lau khô đáy ao trong thời gian cần thiết. Nếu là ao đất, bạn cần nạo vét hết bùn đen dưới đáy để diệt mầm bệnh trong ao cũng như không tạo môi trường cho tảo độc phát triển.

Cải tạo ao nuôi kỹ lưỡng để chuẩn bị cho vụ nuôi mới

• Điều chỉnh các thông số chất lượng nước như nồng độ oxy hòa tan, độ pH, amoniac, nitrat, nitrit và phốt pho để giảm thiểu điều kiện phát triển của tảo độc hại.
• Khi cấp nước cho ao nuôi, bạn cần tránh lấy nước khi nguồn nước xung quanh có tảo nở hoa, đồng thời nên cấp nước vào ao qua túi lọc để hạn chế sự xâm nhập của ấu trùng, mầm bệnh, tảo,… Sau khi cấp nước Bạn nên cho quạt chạy 3-5 ngày rồi dùng thuốc khử trùng với liều lượng thích hợp để diệt vi khuẩn, động vật nguyên sinh trong nước ao nuôi, trong đó có tảo độc.
• Đảm bảo tôm được cung cấp lượng thức ăn phù hợp, tránh dư thừa. Thức ăn dư thừa có thể làm tăng lượng chất hữu cơ trong ao, kích thích tảo phát triển.
• Trong nuôi tôm sú thâm canh, thức ăn dư thừa và chất thải tôm là nguyên nhân chính dẫn đến chất lượng nước ngày càng kém. Để giải quyết tình trạng dư thừa này, bạn cần kiểm soát lượng thức ăn cho tôm bằng cách thay đổi vị trí rây cho ăn, ghi lại thời gian thức ăn hết trong rây, quan sát ruột tôm và chỉ cho tôm ăn. Ăn từ đủ đến không đủ, thậm chí bạn có thể cắt giảm bữa sáng trong 1-2 ngày để hạn chế tối đa lượng chất hữu cơ do thức ăn thừa gây ra.
• Điều chỉnh thời gian chiếu sáng và cường độ ánh sáng trong ao nuôi để tảo độc không có điều kiện thuận lợi phát triển.
• Dùng lưới lọc tảo ra khỏi ao, nhất là khi thấy tảo độc tăng đột biến.
• Sử dụng thuốc diệt tảo như hydrogen peroxide để loại bỏ tảo độc. Tuy nhiên, cần chú ý đến liều lượng và cách sử dụng để không ảnh hưởng đến tôm.
• Sử dụng cá, ếch, sò huyết hoặc các sinh vật ăn tảo khác để giảm lượng tảo độc trong ao.
• Định kỳ vệ sinh ao nuôi, loại bỏ tảo dư thừa và chất hữu cơ tích tụ dưới đáy ao để giảm nguy cơ tảo độc phát triển.
• Theo dõi sự phát triển của tảo độc bằng cách quan sát, kiểm tra định kỳ để có biện pháp phòng ngừa kịp thời.

Hy vọng những thông tin chúng tôi vừa chia sẻ ở trên đã giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về các loại tảo trong ao nuôi tôm. Từ đó có giải pháp xử lý thích hợp khi tảo xuất hiện và phát triển quá mức. Việc kết hợp nhiều biện pháp này sẽ giúp bạn giảm thiểu sự phát triển của tảo độc trong ao nuôi tôm và duy trì môi trường ao nuôi trong điều kiện tốt nhất cho tôm phát triển.

Nguyễn Lân Dũng

Giáo sưNguyễn Lân Dũnglà nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học (wiki), với hơn nửa thế kỷ cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu. Ông là con trai Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, thuộc gia đình nổi tiếng hiếu học. Giáo sư giữ nhiều vai trò quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và đã được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân năm 2010.