Ngộ độc Asen: Triệu chứng, nguyên nhân và biện pháp phòng ngừa, điều trị

Ngộ độc Asen (As) là tình trạng xảy ra khi một người tiếp xúc với mức độ nguy hiểm của As. Ngộ độc asen mãn tính gây tổn thương da, gan, phổi và thận. Ngộ độc cấp tính có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Trong bài viết dưới đây Đông Á sẽ cùng bạn tìm hiểu về triệu chứng, nguyên nhân, biện pháp phòng ngừa và điều trị ngộ độc Asen hiệu quả.

Ngộ độc asen là gì?

Ngộ độc asen là gì?

Asen hay asen là một kim loại, có màu trắng như thiếc hoặc xám bạc, không màu, không mùi, không vị và được tìm thấy ở khắp nơi trên thế giới. Các hợp chất của asen rất độc và ở dạng dung dịch thì độc hơn ở dạng không hòa tan.

Ngộ độc asen là tình trạng một người tiếp xúc với nồng độ asen nguy hiểm. Loại chất độc này có thể biểu hiện dưới dạng những tổn thương đặc trưng trên da, tích tụ ở răng, tóc, móng và nếu tiếp xúc lâu dài có thể gây ung thư, thậm chí tử vong.

Trên thực tế, nhiều người có thể bị nhiễm độc thạch tín nhưng do thiếu nhận thức nên họ có thể lơ là, phớt lờ hoặc bỏ qua. Tỷ lệ ngộ độc As mãn tính rất cao, đặc biệt ở những người thợ mỏ, thợ khai thác vàng và thợ luyện thiếc không được điều trị.

Triệu chứng ngộ độc Asen

Trên thực tế, tùy theo cách tiếp xúc mà người bệnh có thể gặp các triệu chứng ngộ độc Asen mãn tính hoặc ngộ độc Asen cấp tính. Biểu hiện chung của từng tình trạng ngộ độc là:

Ngộ độc asen cấp tính

Ngộ độc asen cấp tính

Triệu chứng ngộ độc asen cấp tính thường xảy ra khi người bệnh hấp thụ một lượng lớn asen qua đường tiêu hóa hoặc đường hô hấp. Các triệu chứng thường xuất hiện ngay sau nửa giờ hoặc nhiều giờ sau khi chất độc xâm nhập vào cơ thể:

Khô miệng, khó nuốt

Buồn nôn, đau bụng dữ dội, tiêu chảy, phân có nhiều hạt gạo và lẫn máu

Mất nước, tiểu ít hoặc vô niệu

Huyết áp giảm và nhiệt độ cơ thể giảm thường đi kèm với viêm ống thận cấp tính

Co giật, chuột rút

Tình trạng của hầu hết bệnh nhân dần dần xấu đi trong vòng 3-7 ngày sau khi bị ngộ độc và trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, tử vong có thể xảy ra trong vòng 24 giờ.

Những bệnh nhân sống sót thường hồi phục chậm sau nhiều ngày, nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Sau khi hồi phục, nhiều bệnh nhân vẫn còn các dấu hiệu như móng tay hình chữ thập, nước tiểu có chứa protein hoặc hồng cầu do thận chưa hồi phục…

Ngộ độc asen mãn tính

Triệu chứng ngộ độc asen mãn tính thường biểu hiện với các triệu chứng sau:

Dấu hiệu ban đầu: Đau bụng, ngứa toàn thân, mệt mỏi, suy nhược, đau khớp

Các tình trạng tiếp theo: Táo bón hoặc tiêu chảy, phù mí mắt dưới, phát ban da đỏ, tổn thương niêm mạc (viêm họng, viêm xoang, viêm nướu), triệu chứng viêm niêm mạc đường hô hấp trên (khàn tiếng, ho, sổ mũi), viêm kết mạc (mắt đỏ). Chứng xơ cứng bàn tay, bàn chân, sạm da, rụng tóc, rụng tóc.

Triệu chứng thần kinh: Cảm giác ngứa ran, tê, bỏng da hoặc ngứa kèm theo run, co giật cơ, teo cơ, viêm dây thần kinh gây liệt, rối loạn cảm giác.

Nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng: Suy gan, suy thận, protein niệu, thoái hóa gan nhiễm mỡ, giảm bạch cầu hoặc thiếu máu bất sản; nguy cơ gây ung thư da, xương, phổi và mụn cóc ác tính.

Nguyên nhân gây ngộ độc Asen

Ngộ độc asen chủ yếu đến từ nguồn nước và thực phẩm trong quá trình ăn uống

Nguyên nhân chính gây ngộ độc As là do hấp thụ một lượng chất độc hại nguy hiểm qua đường ăn uống, hít phải hoặc hấp thụ qua da. Ngộ độc với lượng lớn có thể dẫn đến tử vong trong thời gian ngắn, còn ngộ độc với lượng nhỏ trong thời gian dài có thể gây ra nhiều bệnh nghiêm trọng.

Phần lớn các trường hợp ngộ độc asen là do điều kiện làm việc trong môi trường chứa nhiều asen. Người làm nghề phải tiếp xúc với lượng lớn bụi, sương mù trong quá trình sản xuất, chế biến và sử dụng hợp chất Asen trong ngành khai khoáng, luyện kim (khai thác vàng, luyện kim màu do As trong quặng mangan, thiếc…)

Ngành luyện kim có hàm lượng asen trong quặng cao. Khi tan chảy và bay hơi ở nhiệt độ lò, nó gây ô nhiễm môi trường và dẫn đến ngộ độc mãn tính hoặc cấp tính cho người tiếp xúc.

Chẩn đoán ngộ độc As

Đối tượng cần chẩn đoán ngộ độc As là những người lao động phơi nhiễm kéo dài, làm việc trong môi trường chứa nhiều Asen vượt quá giới hạn tối đa cho phép là 0,3 mg/m2. Các kỹ thuật y tế được sử dụng trong chẩn đoán là xét nghiệm máu, nước tiểu, tóc và móng.

Xét nghiệm tóc và móng có thể đánh giá mức độ phơi nhiễm trong tối đa 12 tháng. Thử nghiệm có thể chỉ ra chính xác mức độ phơi nhiễm nhưng không cho thấy ảnh hưởng sức khỏe của As.

Trong vòng 12 ngày kể từ lần tiếp xúc đầu tiên, nên thực hiện xét nghiệm nước tiểu để đo chính xác thời điểm bệnh nhân bị ngộ độc. Nếu kết quả lớn hơn 0,1 mg/lít nước tiểu hoặc > 100 micromol creatinine/lít cùng với các dấu hiệu lâm sàng trên thì có thể xác nhận nhiễm trùng.

Điều trị ngộ độc Asen

Điều trị ngộ độc asen cần có chuyên môn y tế

Điều trị ngộ độc asen phụ thuộc vào giai đoạn ngộ độc và loại ngộ độc. Tuy nhiên, hiện nay chỉ có các phương pháp điều trị nhằm giảm thiểu tác hại, chưa có phương pháp điều trị nào có thể loại bỏ hoàn toàn As ra khỏi cơ thể.

Một số phương pháp điều trị có thể là:

Cởi bỏ quần áo, giày dép có thể bị nhiễm asen

Rửa và chà kỹ vùng da bị ảnh hưởng hoặc tiếp xúc với Asen

Truyền máu

Dùng thuốc trợ tim trong trường hợp bệnh nhân bắt đầu suy tim

Tăng cường sức khỏe tim mạch bằng cách bổ sung khoáng chất để giảm nguy cơ mắc các vấn đề về nhịp tim có thể gây tử vong

Theo dõi chức năng thận

Loại bỏ cặn asen bằng cách tưới vào ruột và ngăn chặn sự hấp thụ vào ruột

Ngoài ra, bác sĩ có thể sử dụng liệu pháp Chelation để tách As ra khỏi protein máu bằng một số hóa chất axit dimercaptosuccinic và dimercaprol.

Các biện pháp phòng ngừa ngộ độc asen

Các biện pháp phòng ngừa ngộ độc asen tại nơi làm việc:

Thực hiện thông gió, hút bụi, hút hơi As tại chỗ

Xây dựng tường, sàn và lối đi chung trong nhà xưởng, khu vực làm việc bằng phẳng, chống thấm và được vệ sinh hàng ngày.

Thay vì sử dụng hợp chất Asen hòa tan, hãy thay thế bằng hợp chất không hòa tan

Khám sức khỏe định kỳ đầy đủ cho công nhân thường xuyên làm việc trong môi trường có chứa As để phát hiện sớm ngộ độc

Định kỳ giám sát môi trường làm việc ít nhất 1 năm 1 lần

Đầy đủ trang bị bảo hộ lao động phù hợp với công việc

Cấm hút thuốc, ăn uống tại nơi làm việc để ngăn ngừa ngộ độc hô hấp và tiêu hóa

Sau mỗi ca, bạn cần tắm rửa và thay quần áo

Ở những hộ gia đình sử dụng giếng khoan, cần ngăn ngừa ngộ độc bằng cách lọc nước qua bể lọc, vòi phun mưa nếu nước bị nhiễm sắt từ 5mg/lít trở lên hoặc sử dụng thiết bị lọc As. Ngoài ra, cần thực hiện các hoạt động sau:

Xác định asen bằng cách kiểm tra định kỳ nguồn nước của bạn

Khi trữ nước mưa phải cẩn thận và đậy nắp thùng chứa nước sạch cẩn thận

Khoan giếng sâu để giảm thiểu lượng As bị ô nhiễm trong nước

Đối với người bệnh bị ngộ độc As cần tuân thủ nghiêm ngặt việc sử dụng thuốc theo phác đồ điều trị của bác sĩ. Bạn nên chủ động khám sức khỏe tổng quát định kỳ 6 – 12 tháng một lần để bác sĩ có thể hiểu rõ tình trạng bệnh của người bệnh và có những điều chỉnh phù hợp.

Ngộ độc asen là một trong những nguy cơ gây ung thư cao, trường hợp nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến tử vong. Với những thông tin chi tiết từ nội dung trên, Đông Á hy vọng có thể giúp bạn ngăn chặn những tình huống nguy hiểm và có thể phát hiện sớm những triệu chứng ngộ độc (nếu có) để kịp thời xử lý hiệu quả.