Nguyên nhân, cách xử lý và phòng ngừa hiện tượng tôm nổi đầu

Hiện tượng tôm nổi đầu có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau nhưng phổ biến nhất vẫn là do thiếu oxy trong nước. Khi nước không có đủ oxy, tôm sẽ bơi lên mặt nước để cố hít oxy từ không khí dẫn đến nổi đầu. Điều này thường xảy ra ở những ao nuôi tôm không đủ thông gió, tuần hoàn nước kém hoặc mật độ nuôi tôm cao. Để khắc phục tình trạng tôm nổi, mời bạn đọc bài viết dưới đây của Đông Á.

Nguyên nhân đầu tôm nổi lên trong ô vuông tôm là gì?

Hiện tượng tôm nổi đầu có thể do nhiều nguyên nhân, cụ thể như sau:

Thiếu oxy hòa tan trong ao

Thiếu oxy trong nước khiến đầu tôm nổi lên

Oxy là yếu tố thiết yếu trong quá trình hô hấp của tôm và các sinh vật khác sống trong nước. Khi lượng oxy hòa tan trong nước giảm xuống mức đáng kể, tôm sẽ gặp khó khăn trong việc hấp thụ oxy qua mang. Nhờ đó, tôm có thể bơi lên mặt nước để cố gắng lấy oxy từ không khí.

Tùy theo từng giống tôm mà lượng oxy hòa tan cần thiết trong ao nuôi cũng khác nhau:

• Đối với tôm sú: Nồng độ oxy hòa tan tối thiểu là 4 ppm.
• Với tôm thẻ chân trắng: Nồng độ oxy hòa tan tối thiểu là 6 ppm.

Khi nồng độ oxy hòa tan trong nước dưới 2ppm sẽ xảy ra hiện tượng tôm nổi đầu và nguyên nhân dẫn đến sự giảm nồng độ này thường là:

• Sự phát triển quá mức của tảo đã hút hết oxy trong ao, thậm chí chúng còn bám vào mang tôm khiến tôm khó thở.
• Ao có độ mặn và nhiệt độ cao hơn, không có gió thì lượng oxy thấp hơn.
• Khi mật độ tôm quá cao, nhu cầu oxy của chúng sẽ tăng đột ngột, dẫn đến sự cạnh tranh oxy trong nước.
• Hệ thống tuần hoàn nước không hiệu quả (bố trí máy sục khí, quạt) có thể làm giảm lượng oxy hòa tan trong ao nuôi, đặc biệt ở vùng nước đáy, nơi chất hữu cơ bị phân hủy dẫn đến cạn kiệt oxy trong nước.
• Quá trình phân hủy các chất hữu cơ như thức ăn thừa, phân tôm,… có thể tiêu tốn một lượng lớn oxy trong nước.

Nồng độ khí độc trong ao tăng cao

Khi lượng khí độc trong ao tăng cao sẽ khiến tôm di chuyển lên mặt nước để tránh khí độc. Một số loại khí độc phổ biến có trong ao nuôi tôm có thể là:

• Amoniac (NH3): Amoniac là một loại khí độc có thể phát sinh từ thức ăn thừa và chất thải của tôm. Khi nồng độ khí độc này tăng cao có thể khiến tôm bị căng thẳng, bị thương, khiến chúng phải bơi lên mặt nước để thoát khỏi môi trường độc hại.
• Hydrogen sulfide (H2S): Hydrogen sulfide thường xuất hiện trong ao nuôi tôm khi có sự phân hủy các chất hữu cơ trong nước. Đây là loại khí rất độc, nồng độ cao có thể gây tổn thương hệ thần kinh của tôm, thậm chí khiến tôm chết hàng loạt.
• Carbon dioxide (CO2): Lượng CO2 lớn trong nước có thể làm giảm nồng độ oxy trong ao và khiến tôm nổi lên.

Tôm nhiễm bệnh

Một số bệnh trên tôm như bệnh đốm trắng, hoại tử gan tụy, bệnh đỏ thân… cũng là một trong những nguyên nhân khiến tôm nổi đầu, bỏ ăn, tập trung, thậm chí chết hàng loạt nếu không được điều trị kịp thời. .

Tăng độ mặn

Tôm thường không thích sống ở nước quá mặn. Khi nồng độ muối tăng cao chúng có thể bơi lên mặt nước để trốn khỏi những nơi có độ mặn cao. Điều này đã khiến đầu tôm nổi lên.

Ngoài những nguyên nhân chính nêu trên, tôm nổi đầu do sự biến động của các yếu tố môi trường bên ngoài như thời tiết, nhiệt độ, tảo nở hoa, tảo nở hoa, nắng mưa thất thường, pH thay đổi đột ngột… Vì vậy, người nuôi cần xác định chính xác để có biện pháp kịp thời tránh thất thoát không đáng có trong mùa màng.

Dấu hiệu tôm nổi đầu

Tôm nổi đầu trên mặt ao

Dấu hiệu tôm nổi đầu cũng khá rõ ràng. Người ta có thể quan sát bằng mắt thường qua các dấu hiệu sau:

• Tôm nổi trên đầu, chơi đàn và bơi lội lười biếng trên mặt nước
• Thiếu oxy có thể làm giảm hoạt động và khả năng tiêu hóa của tôm, khiến tôm ăn ít hoặc bỏ ăn, chậm phát triển.
• Tôm chết rải rác, thậm chí chết hàng loạt vào sáng sớm.
• Màu sắc của mang tôm thay đổi từ trắng ngà đến hồng.

Cách xác định chính xác hiện tượng đầu tôm nổi

Việc xác định chính xác nguyên nhân tôm nổi đầu là rất quan trọng. Nó sẽ giúp người chăn nuôi có phương án xử lý kịp thời và hiệu quả nhất. Dưới đây là các bước chẩn đoán nguyên nhân tôm nổi đầu mà mọi người có thể tham khảo.

• Bước 1: Sử dụng máy đo nồng độ oxy hòa tan để đo lượng oxy trong nước ao nuôi.
• Bước 2: Kiểm tra đáy ao, sử dụng bộ Sera Test để kiểm tra hàm lượng khí độc trong ao.
• Bước 3: Quan sát và kiểm tra mật độ tảo trong ao.
• Bước 4: Dùng máy đo pH để kiểm tra xem độ pH trong ao nuôi có ở mức ổn định hay không.
• Bước 5: Kiểm tra bệnh trên tôm bằng kỹ thuật PCR để kiểm tra xem tôm có nhiễm các bệnh như EMS, đốm trắng, đỏ thân hay không.

Cách xử lý đúng hiện tượng tôm nổi đầu

Để khắc phục tình trạng tôm nổi đầu, người dân có thể thực hiện các biện pháp sau:

Thêm oxy vào nước

Điều đầu tiên và quan trọng nhất là cung cấp đủ oxy cho ao nuôi tôm. Bạn có thể sử dụng sục khí hoặc bật quạt nước để tăng lượng oxy trong nước. Đảm bảo hệ thống tuần hoàn nước luôn hoạt động tốt để đảm bảo lưu thông oxy trong ao nuôi.

Bật quạt để bổ sung oxy hòa tan cho nước ao nuôi tôm

Kiểm tra, điều chỉnh nhiệt độ nước, độ mặn, pH

Đảm bảo nhiệt độ, độ mặn, pH của nước trong ao nuôi tôm ổn định, không thay đổi đột ngột. Sự thay đổi nhiệt độ nước có thể gây căng thẳng cho tôm và gây ra hiện tượng nổi đầu.

• Kiểm tra nhiệt độ: Dùng nhiệt kế để đo nhiệt độ của nước. Nhiệt kế nước thông thường khá chính xác và có thể thả xuống ao để đo nhiệt độ nước. Nếu có sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, người dân cần có biện pháp điều chỉnh phù hợp. Ví dụ, khi nhiệt độ nước thấp, người ta có thể thêm vôi nóng để tăng nhiệt độ nước, chú ý đến độ pH và độ kiềm khi thêm vào.
• Kiểm tra độ mặn: Đối với ao nuôi tôm nước ngọt, người nuôi có thể sử dụng máy đo độ mặn hoặc khúc xạ kế. Đối với ao nuôi tôm nước mặn, người nuôi có thể sử dụng khúc xạ kế hoặc đo bằng tỷ trọng kế. Nếu độ mặn quá cao hoặc quá thấp, người dân có thể điều chỉnh bằng cách bổ sung nước ngọt hoặc nước biển tùy theo tình hình cụ thể.
• Kiểm tra độ pH: Đo độ pH thường được thực hiện bằng cách thả thiết bị đo vào nước và đọc kết quả trên màn hình hoặc thang đo. Nếu độ pH không ở mức phù hợp, người nuôi có thể điều chỉnh bằng cách sử dụng các loại hóa chất như vôi, axit xitric hoặc kiểm soát lượng thức ăn cung cấp cho tôm.

Xử lý khí độc

Để giảm lượng khí độc trong ao, người dân có thể thay nước trong ao, đồng thời sử dụng các chủng Bacillus, nitrosomonas… để sơ cứu cho tôm nổi đầu. Sau đó bón chế phẩm sinh học xử lý đáy ao để phân hủy mùn hữu cơ, thức ăn dư thừa, phân tôm tích tụ dưới đáy ao nhằm ngăn chặn khí độc tái xuất hiện.

Kiểm soát mật độ nuôi tôm

Nếu cần thiết, người nuôi cần giảm mật độ nuôi tôm. Mật độ nuôi tôm quá cao có thể làm tăng nhu cầu oxy, khiến tôm thiếu oxy và nổi đầu.

Loại bỏ chất thải và chất hữu cơ trong ao nuôi tôm

Người nuôi cần đảm bảo hệ thống lọc và xử lý nước hoạt động hiệu quả để loại bỏ toàn bộ chất thải, chất hữu cơ ra khỏi ao nuôi. Phân tôm, thức ăn thừa và các chất hữu cơ khác có thể làm tăng lượng khí độc và làm giảm nồng độ oxy trong nước.

Cách phòng ngừa tôm nổi đầu trong ao nuôi tôm

Ngăn chặn tôm nổi đầu

Để ngăn chặn hiện tượng tôm nổi trong ao, người dân có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Sử dụng thức ăn phù hợp với từng giai đoạn phát triển của tôm và kiểm soát lượng thức ăn. Cho tôm ăn bằng rây để bạn dễ dàng điều chỉnh lượng thức ăn cho phù hợp.
• Định kỳ thay nước trong ao, kiểm soát mật độ tảo trong ao ở mức ổn định, thích hợp.
• Thu gom và loại bỏ các chất thải như phân tôm, thức ăn thừa theo định kỳ. Điều này sẽ giúp hạn chế tối đa việc tích tụ chất hữu cơ trong ao, giữ cho nước trong ao luôn trong sạch. Kết hợp với siphon đáy ao để đảm bảo hiệu quả làm sạch tốt nhất.
• Tránh nuôi tôm với mật độ quá cao trong ao nuôi tôm. Việc nuôi như vậy sẽ tạo ra một lượng lớn chất thải, làm giảm nồng độ oxy trong nước và khiến tôm nổi trên mặt nước.
• Định kỳ sử dụng các chế phẩm sinh học như EM-Tom VS Rhodo, EM-Tom VS Original để cải tạo môi trường nước và xử lý đáy ao nuôi.
• Định kỳ kiểm tra, điều chỉnh các chỉ tiêu môi trường như pH, độ mặn, nhiệt độ nước đảm bảo ở mức phù hợp với nhu cầu của tôm.
• Tăng cường Vitamin C, men vi sinh, men tiêu hóa vào khẩu phần giúp tôm tăng sức đề kháng, chống lại những thay đổi bất lợi của môi trường ao nuôi.
• Đảm bảo quạt nước và hệ thống sục khí trong ao nuôi tôm hoạt động hiệu quả. Điều này sẽ giúp duy trì môi trường nước ổn định và cung cấp đủ oxy hòa tan cho tôm. Quạt nước và hệ thống sục khí cần được thiết kế phù hợp với diện tích ao nuôi, đảm bảo đủ lượng oxy hòa tan để tôm sinh trưởng và phát triển khỏe mạnh. Đảm bảo mức oxy luôn ở mức trên 4 giờ chiều.

Trên đây là những nguyên nhân, cách xử lý và phòng ngừa hiện tượng tôm nổi đầu trong ao. Hy vọng những thông tin này sẽ giúp ích cho bà con nông dân trong nuôi tôm. Chúc các bạn luôn có những mùa nuôi thành công.