Tác Nhân Gây Ra Viêm Kết Mạc Thành Dịch Thường Gặp Là Gì? [2025]

(Mở bài)
Tìm hiểu về các tác nhân gây viêm kết mạc thành dịch là vô cùng quan trọng, giúp bạn chủ động phòng tránh và bảo vệ đôi mắt khỏi căn bệnh thường gặp này. Vậy, nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng đau mắt đỏ dễ lây lan này? Bài viết thuộc chuyên mục Hỏi Đáp này sẽ đi sâu vào các tác nhân gây bệnh phổ biến như virus (Adenovirus, Enterovirus), vi khuẩn, dị ứng và các yếu tố môi trường khác. Đồng thời, chúng tôi cũng cung cấp thông tin chi tiết về triệu chứng, đường lây truyền và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe đôi mắt cho bản thân và gia đình (Cập nhật: 15/03/2025).

Tổng quan về viêm kết mạc thành dịch: Nguyên nhân, triệu chứng và biến chứng

Viêm kết mạc thành dịch là một bệnh nhiễm trùng mắt thường gặp, đặc trưng bởi tình trạng viêm nhiễm lớp màng trong suốt bao phủ bề mặt nhãn cầu và mí mắt. Bệnh có khả năng lây lan rất cao và thường bùng phát thành dịch trong cộng đồng, đặc biệt là ở những nơi đông người như trường học, nhà trẻ hoặc khu dân cư. Việc hiểu rõ về nguyên nhân gây bệnh, triệu chứng điển hình và các biến chứng tiềm ẩn là vô cùng quan trọng để có biện pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời, hạn chế tối đa ảnh hưởng đến sức khỏe thị giác.

Vậy, tác nhân gây ra viêm kết mạc thành dịch thường gặp là gì? Nguyên nhân phổ biến nhất là do virus, trong đó Adenovirus được xem là “thủ phạm” hàng đầu. Bên cạnh đó, một số loại vi khuẩn như Haemophilus influenzae hoặc Streptococcus pneumoniae cũng có thể gây ra bệnh, mặc dù ít gặp hơn. Ngoài ra, các yếu tố như môi trường sống ô nhiễm, vệ sinh cá nhân kém và tiếp xúc gần với người bệnh cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Các triệu chứng của viêm kết mạc thành dịch có thể khác nhau tùy thuộc vào tác nhân gây bệnh, nhưng thường bao gồm:

• Đỏ mắt
• Ngứa mắt
• Cảm giác cộm xốn như có dị vật trong mắt
• Chảy nước mắt nhiều
• Sưng mí mắt
• Có ghèn mắt (mủ hoặc chất nhầy)
• Nhạy cảm với ánh sáng

Nếu không được điều trị đúng cách, viêm kết mạc thành dịch có thể dẫn đến một số biến chứng, ảnh hưởng đến thị lực như:

• Viêm giác mạc (keratitis)
• Sẹo giác mạc
• Suy giảm thị lực (hiếm gặp)

Do đó, việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây bệnh và điều trị kịp thời là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng và bảo vệ sức khỏe đôi mắt.

Tác nhân virus phổ biến gây viêm kết mạc thành dịch

Viêm kết mạc thành dịch phần lớn do virus gây ra, trong đó Adenovirus và Enterovirus là hai tác nhân phổ biến nhất, bên cạnh một số virus ít gặp khác. Các loại virus này có khả năng lây lan nhanh chóng và gây ra các triệu chứng khó chịu cho người bệnh. Việc hiểu rõ về các loại virus này, cũng như con đường lây lan của chúng, đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh.

Adenovirus: “Thủ phạm” hàng đầu gây viêm kết mạc dịch

Adenovirus được xem là “thủ phạm” hàng đầu gây ra viêm kết mạc dịch. Theo thống kê, Adenovirus chiếm tới 65-90% các trường hợp viêm kết mạc do virus. Có rất nhiều chủng Adenovirus khác nhau, trong đó các chủng thường gặp nhất gây viêm kết mạc là Adenovirus type 8, 19, và 37. Adenovirus có khả năng tồn tại khá lâu trên các bề mặt và dễ dàng lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mắt, tay bẩn hoặc các vật dụng cá nhân bị nhiễm virus. Đặc biệt, Adenovirus có thể gây ra các đợt dịch lớn, nhất là trong môi trường tập trung đông người như trường học, nhà trẻ hoặc bệnh viện.

Enterovirus: Nguyên nhân ít gặp nhưng gây biến chứng nặng

Bên cạnh Adenovirus, Enterovirus cũng là một trong những tác nhân gây viêm kết mạc dịch, mặc dù ít phổ biến hơn. Enterovirus 70 và Coxsackievirus A24 là hai chủng Enterovirus thường liên quan đến các vụ dịch viêm kết mạc cấp tính. Điểm đáng lưu ý là viêm kết mạc do Enterovirus tuy ít gặp nhưng có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng hơn so với Adenovirus, bao gồm xuất huyết kết mạc, viêm giác mạc chấm và thậm chí là các vấn đề về thần kinh.

Ngoài Adenovirus và Enterovirus, một số virus khác như Herpes simplex virus (HSV), Varicella-zoster virus (VZV) và Picornavirus cũng có thể gây viêm kết mạc thành dịch, nhưng hiếm gặp hơn. Các virus này thường gây viêm kết mạc kèm theo các triệu chứng đặc trưng khác, giúp phân biệt với viêm kết mạc do Adenovirus hoặc Enterovirus.

Đặc điểm lây lan của các virus gây viêm kết mạc thành dịch:

• Tiếp xúc trực tiếp: Chạm vào mắt, mũi, miệng sau khi tiếp xúc với người bệnh hoặc bề mặt nhiễm virus.
• Giọt bắn: Virus lây lan qua các giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện.
• Vật dụng cá nhân: Sử dụng chung khăn mặt, kính áp tròng, đồ trang điểm mắt với người bệnh.
• Nguồn nước ô nhiễm: Bơi lội trong hồ bơi hoặc nguồn nước bị ô nhiễm virus.

Các tác nhân vi khuẩn gây viêm kết mạc thành dịch (ít gặp hơn)

Mặc dù viêm kết mạc thành dịch thường do virus gây ra, nhưng vi khuẩn cũng có thể là tác nhân gây bệnh, tuy ít phổ biến hơn. Việc xác định chính xác tác nhân gây bệnh là vi khuẩn rất quan trọng để có phương pháp điều trị hiệu quả, tránh biến chứng. Bài viết này sẽ khám phá các loại vi khuẩn có thể gây ra viêm kết mạc thành dịch và tầm quan trọng của việc chẩn đoán chính xác.

So với viêm kết mạc do virus, viêm kết mạc do vi khuẩn thường có các triệu chứng đặc trưng hơn như tiết nhiều mủ vàng hoặc xanh. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng dễ dàng phân biệt chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng, đặc biệt ở trẻ em. Do đó, việc thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng có thể cần thiết để xác định chính xác tác nhân và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Dưới đây là một số loại vi khuẩn thường gặp gây viêm kết mạc thành dịch:

• Vi khuẩn Haemophilus influenzae: Đây là tác nhân phổ biến gây viêm kết mạc ở trẻ em, thường đi kèm với các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp trên.
• Vi khuẩn Streptococcus pneumoniae: Thường gây ra viêm kết mạc có mủ, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.
• Các loại vi khuẩn khác: Một số loại vi khuẩn khác như Staphylococcus aureus và Moraxella catarrhalis cũng có thể gây viêm kết mạc, nhưng ít gặp hơn.

Việc phòng ngừa viêm kết mạc do vi khuẩn bao gồm vệ sinh tay thường xuyên, tránh dụi mắt và không dùng chung đồ dùng cá nhân với người bệnh. Nếu nghi ngờ bị viêm kết mạc, cần đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc viêm kết mạc thành dịch

Viêm kết mạc thành dịch là bệnh nhiễm trùng mắt rất dễ lây lan, và khả năng mắc bệnh sẽ tăng lên đáng kể khi có sự hiện diện của một số yếu tố nguy cơ nhất định. Hiểu rõ các yếu tố này giúp chúng ta chủ động phòng tránh và giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm, đặc biệt là trong bối cảnh bệnh có thể bùng phát thành dịch. Các yếu tố nguy cơ chính bao gồm môi trường sống, điều kiện vệ sinh cá nhân và sự tiếp xúc với người bệnh.

Môi trường sống đóng vai trò quan trọng trong việc lây lan viêm kết mạc. Môi trường đông đúc và ô nhiễm tạo điều kiện thuận lợi cho virus và vi khuẩn phát triển, lây lan nhanh chóng. Ví dụ, các khu dân cư có mật độ dân số cao, trường học, nhà trẻ hoặc ký túc xá thường là nơi bùng phát dịch bệnh do tiếp xúc gần gũi giữa nhiều người. Ô nhiễm không khí, đặc biệt là bụi mịn và các chất hóa học, có thể gây kích ứng mắt, làm suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên và tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Vệ sinh cá nhân kém là một yếu tố nguy cơ khác, tạo điều kiện cho tác nhân gây viêm kết mạc thành dịch xâm nhập vào mắt. Việc thường xuyên dụi mắt bằng tay bẩn, không rửa tay thường xuyên bằng xà phòng sau khi tiếp xúc với các bề mặt công cộng, hoặc dùng chung khăn mặt, đồ dùng cá nhân với người khác làm tăng nguy cơ lây nhiễm. Đặc biệt, trẻ em có thói quen dụi mắt nhiều hơn người lớn, nên nguy cơ mắc bệnh cũng cao hơn.

Tiếp xúc gần với người bệnh là yếu tố nguy cơ trực tiếp nhất. Viêm kết mạc thành dịch rất dễ lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mắt hoặc các vật dụng cá nhân của người bệnh. Ví dụ, khi chăm sóc người bệnh, nếu không có biện pháp phòng ngừa như đeo khẩu trang, rửa tay kỹ lưỡng, nguy cơ lây nhiễm là rất cao. Việc dùng chung đồ dùng cá nhân như khăn mặt, kính mắt, hoặc thậm chí chỉ là bắt tay với người bệnh cũng có thể dẫn đến lây nhiễm.

Tìm hiểu thêm về các yếu tố môi trường và lối sống có thể dẫn đến bệnh: Môi trường sống đông đúc, ô nhiễm.

Chẩn đoán viêm kết mạc thành dịch: Các xét nghiệm cần thiết

Việc chẩn đoán viêm kết mạc thành dịch một cách chính xác là yếu tố then chốt để xác định tác nhân gây ra viêm kết mạc thành dịch thường gặp là gì và từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Quá trình này bao gồm việc kết hợp giữa khám lâm sàng tỉ mỉ và các xét nghiệm chuyên sâu, giúp phân biệt bệnh với các tình trạng mắt khác và xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh, cho dù là virus hay vi khuẩn. Việc chẩn đoán chính xác không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn ngăn ngừa các biến chứng tiềm ẩn và hạn chế sự lây lan của bệnh trong cộng đồng.

Quá trình chẩn đoán thường bắt đầu bằng việc bác sĩ nhãn khoa tiến hành khám lâm sàng kỹ lưỡng. Bác sĩ sẽ quan sát các dấu hiệu bên ngoài như tình trạng đỏ mắt, sưng mí mắt, chảy nước mắt, và sự xuất hiện của các hạch bạch huyết trước tai. Sử dụng đèn khe là một bước quan trọng, cho phép bác sĩ quan sát chi tiết cấu trúc của kết mạc, giác mạc, và các bộ phận khác của mắt. Đèn khe giúp phát hiện các dấu hiệu đặc trưng của viêm kết mạc thành dịch, như các nang lympho trên kết mạc hoặc các tổn thương giác mạc nhỏ. Việc khám lâm sàng còn bao gồm hỏi bệnh sử chi tiết để xác định các yếu tố nguy cơ, tiền sử tiếp xúc với người bệnh, hoặc các triệu chứng toàn thân đi kèm.

Trong nhiều trường hợp, chỉ khám lâm sàng có thể chưa đủ để xác định chính xác tác nhân gây bệnh. Khi đó, các xét nghiệm đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguyên nhân cụ thể, đặc biệt là khi nghi ngờ viêm kết mạc do virus hoặc vi khuẩn. Các xét nghiệm thường được sử dụng bao gồm:

• Xét nghiệm phết tế bào kết mạc: Mẫu tế bào được lấy từ kết mạc và nhuộm để quan sát dưới kính hiển vi. Xét nghiệm này giúp xác định sự có mặt của các tế bào viêm, vi khuẩn, hoặc virus.

• Xét nghiệm PCR (Polymerase Chain Reaction): Đây là phương pháp xét nghiệm hiện đại, có độ nhạy cao, được sử dụng để phát hiện DNA hoặc RNA của virus hoặc vi khuẩn gây bệnh. PCR có thể xác định chính xác loại virus gây viêm kết mạc, như Adenovirus hay Enterovirus, giúp định hướng điều trị hiệu quả.

• Xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang: Xét nghiệm này sử dụng kháng thể gắn huỳnh quang để phát hiện các kháng nguyên đặc hiệu của virus hoặc vi khuẩn trong mẫu bệnh phẩm.

Việc lựa chọn xét nghiệm cụ thể sẽ phụ thuộc vào tình trạng lâm sàng của bệnh nhân, các yếu tố dịch tễ học, và khả năng tiếp cận các dịch vụ xét nghiệm. Kết quả xét nghiệm sẽ giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất.

Điều trị viêm kết mạc thành dịch do virus: Các phương pháp hiệu quả

Viêm kết mạc thành dịch do virus là bệnh lý phổ biến, gây khó chịu cho người bệnh. Việc điều trị viêm kết mạc do virus chủ yếu tập trung vào giảm nhẹ các triệu chứng khó chịu và ngăn ngừa sự lây lan của bệnh, bởi vì hầu hết các trường hợp sẽ tự khỏi trong vòng 1-3 tuần. Tuy nhiên, áp dụng đúng phác đồ điều trị sẽ giúp bệnh nhân cảm thấy dễ chịu hơn và hạn chế tối đa nguy cơ lây nhiễm cho cộng đồng.

Để giảm nhẹ các triệu chứng khó chịu do viêm kết mạc thành dịch, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Sử dụng thuốc nhỏ mắt kháng virus (nếu cần): Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể chỉ định thuốc nhỏ mắt kháng virus như ganciclovir hoặc acyclovir, đặc biệt khi bệnh do virus herpes gây ra. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc này cần tuân thủ nghiêm ngặt theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Chườm lạnh để giảm sưng và ngứa: Chườm lạnh là một biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để giảm sưng, ngứa và khó chịu ở mắt. Bạn có thể sử dụng khăn sạch nhúng vào nước lạnh, vắt khô và đắp lên mắt trong khoảng 10-15 phút, vài lần mỗi ngày.
• Vệ sinh mắt thường xuyên bằng nước muối sinh lý: Nước muối sinh lý giúp loại bỏ các chất tiết, bụi bẩn và mầm bệnh khỏi mắt, giữ cho mắt sạch sẽ và giảm nguy cơ bội nhiễm. Bạn nên rửa mắt bằng nước muối sinh lý 2-3 lần mỗi ngày.

Ngoài các biện pháp giảm triệu chứng, việc ngăn ngừa lây lan viêm kết mạc thành dịch cũng rất quan trọng. Virus gây bệnh có thể lây lan qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mắt hoặc qua các vật dụng cá nhân. Do đó, người bệnh cần tuân thủ các biện pháp sau:

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt sau khi chạm vào mắt.
• Tránh dụi mắt để hạn chế lây lan virus sang các vùng khác trên cơ thể hoặc cho người khác.
• Không dùng chung khăn mặt, gối, kính mắt hoặc các vật dụng cá nhân khác với người khác.
• Nghỉ ngơi tại nhà và hạn chế tiếp xúc với người khác, đặc biệt là trẻ em và người lớn tuổi, để tránh lây nhiễm.

Việc tuân thủ đúng phác đồ điều trị và các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bạn nhanh chóng khỏi bệnh và hạn chế tối đa nguy cơ lây lan viêm kết mạc thành dịch cho những người xung quanh. Nếu các triệu chứng không cải thiện sau vài ngày hoặc có dấu hiệu nặng hơn, bạn nên đến gặp bác sĩ nhãn khoa để được khám và điều trị kịp thời.

Điều trị viêm kết mạc thành dịch do vi khuẩn: Sử dụng kháng sinh đúng cách

Trong trường hợp viêm kết mạc thành dịch có tác nhân gây bệnh là vi khuẩn, việc điều trị tập trung vào sử dụng kháng sinh một cách hợp lý và kết hợp với các biện pháp hỗ trợ để giảm nhẹ triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng. Khác với viêm kết mạc thành dịch do virus, thường tự khỏi sau một thời gian, viêm kết mạc do vi khuẩn cần can thiệp bằng thuốc kháng sinh để loại bỏ tác nhân gây bệnh và rút ngắn thời gian phục hồi.

Việc lựa chọn kháng sinh phù hợp đóng vai trò then chốt trong điều trị viêm kết mạc thành dịch do vi khuẩn. Thông thường, bác sĩ sẽ chỉ định thuốc nhỏ mắt hoặc thuốc mỡ chứa kháng sinh có phổ kháng khuẩn rộng, hiệu quả với các loại vi khuẩn thường gặp như Haemophilus influenzae và Streptococcus pneumoniae. Các loại thuốc kháng sinh thường được sử dụng bao gồm azithromycin, tobramycin, gentamicin, chloramphenicol,… Việc sử dụng thuốc kháng sinh phải tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ về liều lượng và thời gian sử dụng, tuyệt đối không tự ý dùng hoặc ngưng thuốc để tránh tình trạng kháng kháng sinh và các tác dụng phụ không mong muốn.

Ngoài việc sử dụng kháng sinh, các biện pháp hỗ trợ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nhẹ các triệu chứng khó chịu của bệnh. Vệ sinh mắt thường xuyên bằng nước muối sinh lý giúp loại bỏ gỉ mắt, giảm tình trạng ngứa và kích ứng. Chườm ấm có thể giúp làm dịu cảm giác khó chịu và giảm sưng tấy. Trong trường hợp viêm kết mạc nặng, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc kháng sinh đường uống để tăng hiệu quả điều trị. Lưu ý, việc sử dụng kháng sinh đường uống cần được cân nhắc kỹ lưỡng và chỉ sử dụng khi thực sự cần thiết do nguy cơ tác dụng phụ cao hơn so với thuốc dùng tại chỗ.

Biện pháp phòng ngừa viêm kết mạc thành dịch hiệu quả

Phòng ngừa viêm kết mạc thành dịch đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát sự lây lan của bệnh, đặc biệt khi tác nhân gây ra viêm kết mạc thành dịch thường gặp là virus với khả năng lây lan nhanh chóng. Các biện pháp phòng ngừa tập trung vào việc ngăn chặn sự tiếp xúc với mầm bệnh và tăng cường vệ sinh cá nhân. Việc chủ động thực hiện các biện pháp này không chỉ bảo vệ bản thân mà còn góp phần bảo vệ cộng đồng, giảm thiểu gánh nặng cho hệ thống y tế.

Để phòng ngừa viêm kết mạc, vệ sinh cá nhân đóng vai trò quan trọng hàng đầu. Cụ thể, bạn cần:

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng: Đây là biện pháp đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả để loại bỏ virus và vi khuẩn bám trên tay, đặc biệt sau khi chạm vào các vật dụng công cộng hoặc tiếp xúc với người bệnh. Thời gian rửa tay tối thiểu là 20 giây, đảm bảo xoa đều các ngón tay, kẽ ngón tay và mu bàn tay.
• Tránh dùng chung đồ dùng cá nhân: Tuyệt đối không dùng chung khăn mặt, gối, kính mắt, đồ trang điểm mắt với người khác, kể cả người thân trong gia đình. Vi khuẩn và virus có thể tồn tại trên các vật dụng này và lây lan bệnh một cách dễ dàng.
• Hạn chế dụi mắt: Khi cảm thấy ngứa mắt, hãy cố gắng không dụi mắt trực tiếp bằng tay. Thay vào đó, hãy rửa mắt bằng nước muối sinh lý hoặc sử dụng khăn giấy sạch để lau nhẹ nhàng. Dụi mắt có thể làm tổn thương niêm mạc mắt và tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus xâm nhập.

Bên cạnh việc chú trọng vệ sinh cá nhân, việc hạn chế tiếp xúc với nguồn lây bệnh cũng là một biện pháp quan trọng để phòng ngừa viêm kết mạc thành dịch. Tránh tiếp xúc gần với những người đang có triệu chứng bệnh như đỏ mắt, chảy nước mắt, ngứa mắt. Nếu bắt buộc phải tiếp xúc, hãy đeo khẩu trang và rửa tay kỹ lưỡng sau đó. Đặc biệt, cần tránh đến những nơi công cộng đông người khi có dịch bệnh bùng phát.

Ngoài ra, cần lưu ý vệ sinh môi trường sống và làm việc sạch sẽ, thông thoáng. Thường xuyên lau chùi các bề mặt tiếp xúc như tay nắm cửa, bàn ghế, điện thoại bằng dung dịch sát khuẩn. Đảm bảo không khí trong nhà luôn được lưu thông, tránh ẩm mốc. Duy trì một lối sống lành mạnh, ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng và ngủ đủ giấc để tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, giúp chống lại các tác nhân gây bệnh.

Bạn có biết trẻ em có nguy cơ lây nhiễm bệnh này cao hơn không? Tìm hiểu thêm các biện pháp phòng ngừa đặc biệt cho trẻ em: Những lưu ý dành cho trẻ em giúp bảo vệ bé khỏi bệnh.

Các biến chứng tiềm ẩn của viêm kết mạc thành dịch và cách xử lý

Viêm kết mạc thành dịch, dù thường tự khỏi, vẫn tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được chăm sóc và điều trị đúng cách. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường và có biện pháp xử lý kịp thời là rất quan trọng để bảo vệ thị lực và ngăn ngừa các vấn đề lâu dài, đặc biệt khi tác nhân gây ra viêm kết mạc thành dịch thường gặp là virus hoặc vi khuẩn.

Một trong những biến chứng đáng lo ngại của viêm kết mạc thành dịch là viêm giác mạc, tình trạng viêm nhiễm ảnh hưởng đến lớp trong suốt phía trước nhãn cầu. Khi giác mạc bị tổn thương, người bệnh có thể gặp phải các triệu chứng như đau nhức, chảy nước mắt nhiều, sợ ánh sáng và giảm thị lực. Nếu không được điều trị, viêm giác mạc có thể tiến triển thành loét giác mạc, một tình trạng nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến sẹo giác mạc và suy giảm thị lực vĩnh viễn.

Viêm giác mạc

Viêm giác mạc là một biến chứng nguy hiểm. Việc xử lý viêm giác mạc do viêm kết mạc thành dịch cần tuân thủ chặt chẽ chỉ định của bác sĩ nhãn khoa.

• Sử dụng thuốc nhỏ mắt kháng sinh hoặc kháng virus: Tùy thuộc vào nguyên nhân gây viêm giác mạc (vi khuẩn hoặc virus), bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc phù hợp.
• Sử dụng thuốc nhỏ mắt steroid: Trong một số trường hợp, steroid có thể được sử dụng để giảm viêm, nhưng cần được sử dụng thận trọng và dưới sự giám sát của bác sĩ.
• Giữ vệ sinh mắt: Rửa mắt thường xuyên bằng nước muối sinh lý để loại bỏ bụi bẩn và giảm nguy cơ nhiễm trùng.
• Tránh dụi mắt: Dụi mắt có thể làm tổn thương giác mạc và làm chậm quá trình phục hồi.
• Đeo kính bảo vệ mắt: Kính bảo vệ mắt giúp bảo vệ giác mạc khỏi tác động của môi trường và giảm nguy cơ tổn thương.

Sẹo giác mạc

Sẹo giác mạc là một biến chứng có thể xảy ra sau viêm giác mạc, đặc biệt nếu không được điều trị hoặc điều trị không đúng cách. Sẹo giác mạc có thể gây mờ mắt hoặc suy giảm thị lực. Trong trường hợp sẹo giác mạc gây ảnh hưởng lớn đến thị lực, phẫu thuật ghép giác mạc có thể là một lựa chọn.

Suy giảm thị lực

Suy giảm thị lực là một biến chứng nghiêm trọng nhất của viêm kết mạc thành dịch. Nó có thể xảy ra do các biến chứng như viêm giác mạc, sẹo giác mạc, hoặc các tổn thương khác ở mắt. Việc điều trị suy giảm thị lực phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Trong một số trường hợp, phẫu thuật có thể được chỉ định để cải thiện thị lực.

Đừng chủ quan! Viêm kết mạc có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách. Tìm hiểu thêm về các biến chứng tiềm ẩn và cách xử lý kịp thời.

Phân biệt viêm kết mạc thành dịch với các bệnh mắt khác

Viêm kết mạc thành dịch có thể gây nhầm lẫn với các bệnh mắt khác do có chung một số triệu chứng như đỏ mắt, chảy nước mắt, và khó chịu. Việc phân biệt viêm kết mạc thành dịch với các bệnh mắt khác như viêm kết mạc dị ứng, khô mắt, và viêm bờ mi là vô cùng quan trọng để có hướng điều trị phù hợp và hiệu quả.

• Viêm kết mạc dị ứng: Khác với viêm kết mạc thành dịch do virus hoặc vi khuẩn, viêm kết mạc dị ứng là phản ứng của mắt với các tác nhân gây dị ứng như phấn hoa, lông động vật, hoặc bụi nhà. Triệu chứng đặc trưng của viêm kết mạc dị ứng là ngứa mắt dữ dội, chảy nước mắt trong, và thường kèm theo các triệu chứng dị ứng khác như hắt hơi, sổ mũi. Trong khi đó, viêm kết mạc thành dịch thường gây cảm giác cộm, rát, chảy nước mắt có thể kèm theo mủ, và có thể có hạch trước tai.

• Khô mắt: Tình trạng khô mắt xảy ra khi mắt không sản xuất đủ nước mắt hoặc nước mắt có chất lượng kém, dẫn đến cảm giác khô rát, khó chịu, và nhìn mờ. Khô mắt có thể gây đỏ mắt, nhưng thường không kèm theo các triệu chứng viêm nhiễm như viêm kết mạc thành dịch. Hơn nữa, khô mắt thường là một vấn đề mãn tính, trong khi viêm kết mạc thành dịch thường khởi phát đột ngột và có thể lây lan.

• Viêm bờ mi: Là tình trạng viêm nhiễm mãn tính ở bờ mi, gây đỏ, sưng, ngứa, và đóng vảy ở chân lông mi. Viêm bờ mi có thể gây kích ứng mắt và chảy nước mắt, nhưng thường không gây ra tình trạng viêm kết mạc lan rộng như viêm kết mạc thành dịch. Ngoài ra, viêm bờ mi thường tái phát nhiều lần và khó điều trị dứt điểm.

Để chẩn đoán phân biệt, bác sĩ nhãn khoa sẽ tiến hành khám mắt toàn diện, bao gồm kiểm tra thị lực, đánh giá tình trạng kết mạc và giác mạc, và có thể lấy mẫu dịch tiết để xét nghiệm tìm tác nhân gây bệnh. Việc xác định chính xác bệnh lý là yếu tố then chốt để lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp và ngăn ngừa các biến chứng tiềm ẩn. Nếu bạn nghi ngờ mình mắc viêm kết mạc hoặc bất kỳ bệnh mắt nào khác, hãy đến gặp bác sĩ nhãn khoa để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Viêm kết mạc thành dịch ở trẻ em: Lưu ý đặc biệt và cách chăm sóc

Viêm kết mạc thành dịch ở trẻ em là một bệnh lý phổ biến, dễ lây lan và gây ra nhiều khó chịu cho trẻ, đòi hỏi các bậc phụ huynh cần đặc biệt lưu ý về dấu hiệu nhận biết cũng như cách chăm sóc đúng cách để giúp trẻ nhanh chóng hồi phục. Bệnh thường do các tác nhân gây ra viêm kết mạc như virus (Adenovirus, Enterovirus) hoặc vi khuẩn tấn công, gây viêm nhiễm lớp màng trong suốt bao phủ bề mặt nhãn cầu và kết mạc mi. Việc trang bị kiến thức đầy đủ về bệnh sẽ giúp cha mẹ chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và có biện pháp xử lý phù hợp, hạn chế tối đa biến chứng ảnh hưởng đến thị lực của trẻ.

Dấu hiệu nhận biết viêm kết mạc ở trẻ

Việc nhận biết sớm dấu hiệu viêm kết mạc ở trẻ là vô cùng quan trọng để có thể can thiệp kịp thời. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Mắt đỏ: Đây là dấu hiệu điển hình nhất, do các mạch máu ở kết mạc bị giãn nở.
• Ngứa mắt, cộm mắt: Trẻ thường dụi mắt liên tục để giảm cảm giác khó chịu.
• Chảy nước mắt: Mắt chảy nhiều nước, có thể kèm theo ghèn màu vàng hoặc xanh.
• Sưng mí mắt: Mí mắt có thể bị sưng đỏ, đặc biệt là vào buổi sáng sau khi ngủ dậy.
• Sợ ánh sáng: Trẻ có thể nhạy cảm hơn với ánh sáng, thường xuyên nheo mắt khi ra ngoài trời nắng.

Ngoài ra, trẻ có thể có các triệu chứng khác như sốt nhẹ, ho, sổ mũi, tùy thuộc vào tác nhân gây bệnh.

Cách vệ sinh mắt cho trẻ bị viêm kết mạc

Vệ sinh mắt đúng cách là một phần quan trọng trong quá trình điều trị và giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn. Dưới đây là các bước vệ sinh mắt cho trẻ bị viêm kết mạc thành dịch:

• Rửa tay sạch sẽ: Trước khi vệ sinh mắt cho trẻ, hãy rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước ấm để tránh lây lan bệnh.
• Sử dụng nước muối sinh lý: Sử dụng bông gòn hoặc gạc mềm nhúng vào nước muối sinh lý (0.9%) để lau nhẹ nhàng ghèn và dịch tiết từ khóe mắt ra ngoài.
• Lau mắt từ trong ra ngoài: Lau theo hướng từ khóe mắt trong ra khóe mắt ngoài để tránh đưa vi khuẩn vào ống lệ đạo.
• Sử dụng khăn sạch riêng: Sử dụng khăn mềm, sạch riêng cho từng mắt để tránh lây nhiễm chéo.
• Vệ sinh thường xuyên: Vệ sinh mắt cho trẻ 2-3 lần mỗi ngày hoặc khi có nhiều ghèn và dịch tiết.

Khi nào cần đưa trẻ đến bác sĩ

Mặc dù viêm kết mạc thành dịch thường tự khỏi sau vài ngày đến một tuần, nhưng cha mẹ cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ nhãn khoa ngay lập tức nếu có các dấu hiệu sau:

• Đau mắt dữ dội: Trẻ kêu đau nhức mắt nhiều.
• Giảm thị lực: Trẻ nhìn mờ, không nhìn rõ mọi vật.
• Sợ ánh sáng nghiêm trọng: Trẻ rất sợ ánh sáng, không thể mở mắt khi ra ngoài trời nắng.
• Xuất hiện các biến chứng: Như viêm giác mạc, loét giác mạc.
• Bệnh không cải thiện sau 5-7 ngày điều trị tại nhà.
• Viêm kết mạc tái phát nhiều lần.

Việc thăm khám và điều trị kịp thời bởi bác sĩ chuyên khoa sẽ giúp trẻ tránh được các biến chứng nguy hiểm và nhanh chóng khỏi bệnh.

Tại sao trẻ em dễ mắc viêm kết mạc hơn người lớn và cần lưu ý gì khi chăm sóc? Xem ngay lưu ý đặc biệt và cách chăm sóc để bảo vệ con bạn.

[2025] Nghiên cứu mới nhất về tác nhân và điều trị viêm kết mạc thành dịch

Năm 2025 chứng kiến những bước tiến đáng kể trong việc xác định tác nhân gây ra viêm kết mạc thành dịch thường gặp và phát triển các phương pháp điều trị hiệu quả hơn. Các nghiên cứu gần đây tập trung vào việc khám phá các chủng virus mới nổi, đánh giá hiệu quả của các loại thuốc kháng virus và kháng sinh, cũng như tìm kiếm các biện pháp phòng ngừa tiên tiến.

Các nghiên cứu mới nhất đã làm sáng tỏ hơn về vai trò của các adenovirus tái tổ hợp trong việc gây ra các đợt bùng phát dịch viêm kết mạc. Đặc biệt, một nghiên cứu đăng trên Tạp chí Nhãn khoa Hoa Kỳ vào tháng 3/2025 đã xác định một chủng adenovirus mới, AdV-XXX, có khả năng lây lan nhanh hơn và gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn so với các chủng adenovirus truyền thống. Nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc theo dõi và xác định các chủng virus mới nổi để có thể ứng phó kịp thời với các đợt dịch bệnh.

Các loại thuốc mới đang được nghiên cứu

Năm 2025 ghi nhận nhiều nỗ lực trong việc phát triển các loại thuốc mới để điều trị viêm kết mạc thành dịch do virus. Các nhà khoa học đang tập trung vào việc nghiên cứu các thuốc kháng virus có tác dụng ức chế sự nhân lên của virus và giảm viêm. Một số nghiên cứu tiền lâm sàng đầy hứa hẹn đã được công bố về hiệu quả của các peptides kháng virus và các interferon thế hệ mới trong việc điều trị viêm kết mạc do adenovirus. Ngoài ra, các thử nghiệm lâm sàng cũng đang được tiến hành để đánh giá hiệu quả của các loại thuốc nhỏ mắt chứa corticosteroid và thuốc kháng histamine trong việc giảm các triệu chứng như ngứa, sưng và đỏ mắt.

Hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa mới

Bên cạnh việc phát triển các phương pháp điều trị, các nhà nghiên cứu cũng đang tìm kiếm các biện pháp phòng ngừa viêm kết mạc thành dịch hiệu quả hơn. Một nghiên cứu công bố trên Tạp chí Kiểm soát Nhiễm khuẩn vào tháng 6/2025 đã đánh giá hiệu quả của việc sử dụng dung dịch rửa tay chứa cồn có nồng độ cao hơn (trên 70%) trong việc giảm nguy cơ lây lan virus gây bệnh. Kết quả cho thấy việc sử dụng các dung dịch này có thể giảm đáng kể số ca mắc bệnh trong cộng đồng. Ngoài ra, nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giáo dục cộng đồng về các biện pháp vệ sinh cá nhân, như rửa tay thường xuyên và tránh dụi mắt, để ngăn ngừa sự lây lan của bệnh.

Khi nào cần đến gặp bác sĩ nhãn khoa?

Việc nhận biết thời điểm cần đến gặp bác sĩ nhãn khoa là vô cùng quan trọng trong việc bảo vệ thị lực và sức khỏe đôi mắt, đặc biệt khi bạn nghi ngờ mắc viêm kết mạc thành dịch. Bệnh viêm kết mạc thành dịch do nhiều tác nhân gây ra, từ virus đến vi khuẩn, và việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân là yếu tố then chốt để có phương pháp điều trị hiệu quả. Nếu bạn gặp bất kỳ dấu hiệu bất thường nào về mắt, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia nhãn khoa để được thăm khám và tư vấn kịp thời.

Các triệu chứng nặng cần chú ý

Nếu bạn gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng, hãy đến gặp bác sĩ nhãn khoa ngay lập tức. Các dấu hiệu nguy hiểm bao gồm:

• Đau mắt dữ dội: Cơn đau không thuyên giảm khi sử dụng các biện pháp giảm đau thông thường.
• Nhạy cảm với ánh sáng (sợ ánh sáng): Cảm giác khó chịu hoặc đau rát khi tiếp xúc với ánh sáng.
• Giảm thị lực: Mờ mắt, nhìn đôi, hoặc mất thị lực đột ngột.
• Sưng mắt nghiêm trọng: Sưng tấy lan rộng ra vùng xung quanh mắt.
• Xuất hiện mụn nước hoặc tổn thương trên giác mạc: Dấu hiệu của các biến chứng nguy hiểm.
• Đau đầu, buồn nôn hoặc nôn mửa: Có thể liên quan đến các bệnh lý thần kinh ảnh hưởng đến thị giác.

Bệnh không cải thiện sau điều trị tại nhà

Trong nhiều trường hợp, viêm kết mạc thành dịch có thể tự khỏi hoặc cải thiện sau vài ngày với các biện pháp chăm sóc tại nhà như chườm lạnh, vệ sinh mắt bằng nước muối sinh lý và sử dụng thuốc nhỏ mắt không kê đơn. Tuy nhiên, nếu sau 3-5 ngày mà các triệu chứng không có dấu hiệu thuyên giảm, hoặc thậm chí trở nên tồi tệ hơn, bạn nên đến gặp bác sĩ nhãn khoa để được đánh giá lại và có phác đồ điều trị phù hợp. Việc điều trị không đúng cách hoặc chậm trễ có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến thị lực.

Có các biến chứng xảy ra

Viêm kết mạc thành dịch có thể gây ra một số biến chứng, đặc biệt nếu không được điều trị kịp thời hoặc điều trị không đúng cách. Các biến chứng tiềm ẩn bao gồm:

• Viêm giác mạc: Tổn thương lớp trong suốt phía trước mắt, gây đau, mờ mắt và có thể dẫn đến sẹo giác mạc.
• Sẹo giác mạc: Vết sẹo trên giác mạc có thể làm giảm thị lực vĩnh viễn.
• Suy giảm thị lực: Mất thị lực một phần hoặc toàn bộ do các biến chứng nghiêm trọng.

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào của các biến chứng này, hãy đến gặp bác sĩ nhãn khoa ngay lập tức để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nguyễn Lân Dũng

Giáo sư Nguyễn Lân Dũng là nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học (wiki), với hơn nửa thế kỷ cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu. Ông là con trai Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, thuộc gia đình nổi tiếng hiếu học. Giáo sư giữ nhiều vai trò quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và đã được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân năm 2010.