Table of Contents
Thủy triều, một hiện tượng kỳ diệu của thiên nhiên, không chỉ khiến sóng biển xôn xao mà còn mang đến điều kỳ diệu cho cuộc sống của muôn loài. Hiện tượng này xảy ra dưới tác động chủ yếu của lực hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời, cùng với sự chuyển động quay của Trái Đất. Vậy thủy triều là gì và chúng được hình thành như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu thêm về vấn đề này trong bài viết hôm nay.
Khái niệm thủy triều là gì?
Khái niệm thủy triều được định nghĩa là sự thay đổi mực nước ở các biển và đại dương, diễn ra liên tục và có tính chu kỳ, chủ yếu do tác động của lực hấp dẫn từ các thiên thể, đặc biệt là Mặt Trăng. và Mặt trời. Điều thú vị là lực hút của Mặt trăng thường mạnh hơn lực hút của Mặt trời trong việc tạo ra hiện tượng này, mặc dù Mặt trời là một ngôi sao lớn với khối lượng khổng lồ.
Thủy triều được hình thành như thế nào
Nguyên nhân chính gây ra thủy triều là do lực hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời tác động lên Trái Đất.
Thủy triều được hình thành như thế nào
1. Lực hấp dẫn của Mặt trăng:
Mặt Trăng tuy có kích thước nhỏ hơn Mặt Trời nhưng lại ở gần Trái Đất hơn nên lực hấp dẫn của Mặt Trăng tác dụng lên Trái Đất lớn hơn.
Lực hấp dẫn này kéo lớp nước trên Trái đất về phía Mặt trăng, tạo thành một “lùm” nước ở phía đối diện của Mặt trăng.
Đồng thời, ở phía đối diện Trái Đất, lực ly tâm cũng góp phần làm mực nước biển dâng cao.
2. Lực hấp dẫn của Mặt trời:
Mặc dù lực hấp dẫn của Mặt trời yếu hơn Mặt trăng nhưng nó cũng ảnh hưởng đến thủy triều.
Khi Mặt trời, Mặt trăng và Trái đất thẳng hàng, lực hấp dẫn của cả hai thiên thể tác dụng cùng nhau, gây ra nước dâng do bão (nước dâng cao).
Khi Mặt trời, Mặt trăng và Trái đất tạo thành một góc vuông, lực hấp dẫn của hai thiên thể này kéo theo hai hướng khác nhau gây ra hiện tượng thủy triều xuống (nước thấp).
Các yếu tố ảnh hưởng đến thủy triều
Vị trí của Mặt Trăng và Mặt Trời: Khi Mặt Trăng, Mặt Trời và Trái Đất thẳng hàng thì thủy triều sẽ lớn nhất.
Hình dạng bờ biển: Hình dạng bờ biển và độ sâu của đáy biển cũng ảnh hưởng đến độ cao thủy triều tại mỗi vị trí.
Yếu tố khí tượng: Gió và áp suất khí quyển cũng có thể làm tăng hoặc giảm độ cao của thủy triều.
Sự khác biệt giữa thủy triều cao và thủy triều thấp
Thủy triều lên và thủy triều thấp là hai giai đoạn trong chu kỳ nước biển dâng và hạ xuống, nguyên nhân chủ yếu là do lực hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời tác động lên Trái Đất. Mặc dù thuộc cùng một hiện tượng nhưng hai giai đoạn này có những đặc điểm khác nhau.
Triều cường (Thủy triều cao)
Triều cường (Thủy triều cao)
Đặc điểm: Mực nước biển dâng dần theo thời gian nhất định, gây ngập lụt vùng ven biển.
Nguyên nhân: Lực hấp dẫn của Mặt Trăng (chủ yếu) và Mặt Trời kéo lớp nước trên Trái Đất về phía mình, khiến nước dâng cao ở các khu vực lân cận.
Giai đoạn: Sau khi đạt đến điểm cao nhất (triều cao), mực nước sẽ bắt đầu giảm dần.
Thủy triều thấp (Triều rút)
Thủy triều thấp (Triều rút)
Đặc điểm: Mực nước biển giảm dần, lộ rõ các vùng thủy triều.
Nguyên nhân: Sau khi đạt đỉnh thủy triều, lực hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời giảm dần khiến mực nước biển hạ xuống.
Giai đoạn: Sau khi đạt điểm thấp nhất (thủy triều thấp), mực nước sẽ bắt đầu dâng cao trở lại.
Các loại thủy triều
Thủy triều, sự lên xuống định kỳ của nước biển, được phân loại dựa trên tần suất và độ cao của mực nước biển dâng lên và hạ xuống trong một ngày. Dưới đây là các loại thủy triều chính:
1. Chế độ bán nhật triều:
2. Triều đại Nhật Bản:
3. Thủy triều hỗn hợp:
Đặc điểm: Là sự kết hợp giữa chế độ nhật triều và bán nhật triều, nghĩa là có ngày mực nước biển dâng lên và hạ xuống một lần, có ngày mực nước biển dâng lên và hạ xuống hai lần.
Ảnh hưởng do thủy triều gây ra
Thủy triều, hiện tượng thiên nhiên kỳ thú do lực hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời gây ra, mang đến cả cơ hội lẫn thách thức cho cuộc sống con người. Dưới đây là một số tác dụng tiêu biểu của thủy triều:
Thủy triều mang lại nhiều mặt tích cực cho cuộc sống
Ảnh hưởng tích cực:
Giao thông đường thuỷ:
Điều tiết giao thông: Thủy triều ảnh hưởng đến độ sâu của kênh, sông, cửa sông nên cần tính toán thủy triều để đảm bảo an toàn cho tàu thuyền khi di chuyển.
Tạo dòng chảy: Thủy triều tạo ra dòng chảy mạnh, hỗ trợ cho sự di chuyển của tàu thuyền, đặc biệt là tàu có tải trọng lớn.
Nuôi trồng thủy sản:
Cung cấp chất dinh dưỡng: Thủy triều giúp vận chuyển chất dinh dưỡng từ đất liền ra biển, tạo điều kiện thuận lợi cho các loài sinh vật biển phát triển.
Tạo môi trường sống đa dạng: Sự thay đổi mực nước biển do thủy triều tạo ra các đới thủy triều, cung cấp môi trường sống đa dạng cho nhiều loài.
Sản xuất năng lượng:
Du lịch:
Tạo cảnh quan đẹp: Thủy triều tạo nên những cảnh quan độc đáo như bãi triều, vịnh, cửa sông, thu hút du khách.
Hoạt động du lịch: Nhiều hoạt động du lịch như câu cá, lướt ván, chèo thuyền gắn liền với thủy triều.
Tác động tiêu cực:
Tác động tiêu cực do thủy triều gây ra
Xói mòn bờ biển: Mực nước biển thay đổi liên tục do thủy triều gây xói mòn bờ biển, mất đất và phá hủy các công trình ven biển.
Lũ lụt: Ở các vùng ven biển trũng thấp, khi thủy triều dâng cao kết hợp với mưa lớn hoặc bão có thể gây lũ lụt, ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất của người dân.
Gây khó khăn cho giao thông đường thủy: Trong một số trường hợp thủy triều quá lớn hoặc quá nhỏ đều có thể khiến tàu thuyền khó di chuyển, nhất là tàu có tải trọng lớn.
Các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ tác động của thủy triều:
Độ cao của thủy triều: Thủy triều dâng cao gây ra tác động lớn hơn thủy triều xuống.
Hình dạng bờ biển: Đường bờ biển dốc ít bị ảnh hưởng bởi thủy triều hơn đường bờ biển bằng phẳng.
Hoạt động của con người: Các hoạt động như xây dựng công trình ven biển và khai thác cát, sỏi có thể làm tăng hoặc giảm tác động của thủy triều.
Sự khác biệt giữa thủy triều ở các khu vực khác nhau
Ở Việt Nam, thủy triều thể hiện sự đa dạng đáng kể giữa các vùng khác nhau, sự khác biệt này chủ yếu được hình thành bởi địa hình và tác động của dòng nước.
Miền Bắc: Thủy triều ở các sông như sông Hồng là bán nhật triều. Sự thay đổi mực thủy triều ở đây có thể rất lớn, thường gây ra lũ lụt ở các vùng trũng thấp, đặc biệt là trong mùa mưa.
Miền Trung: Tại các tỉnh ven biển như Đà Nẵng, Huế, thủy triều cũng có chế độ bán nhật triều nhưng cường độ yếu hơn miền Bắc. Điều này làm giảm khả năng tích tụ mực nước cao.
Miền Nam: Thủy triều ở vùng ĐBSCL rất mạnh và có thể ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân. Ảnh hưởng từ cả biển Đông và biển Tây khiến mực nước thủy triều dâng cao ở các cửa sông lớn.
Khu vực Biển Đông: Ở những nơi như Vịnh Hạ Long, thủy triều thường có hướng mạnh hơn, kéo dài hơn do bị nén nước ở các lưu vực. Điều này không chỉ ảnh hưởng tới thiên nhiên mà còn tới các hoạt động du lịch, kinh tế nơi đây.
Hiểu được sự khác biệt trong khu vực về thủy triều giúp người dân và chính quyền địa phương có biện pháp thích ứng và khai thác hiệu quả tài nguyên của mình.
Hiện tượng liên quan đến thủy triều
Thủy triều không chỉ đơn giản là sự thay đổi mực nước mà còn đi kèm với nhiều hiện tượng thú vị khác. Một số hiện tượng điển hình bao gồm:
Sự lên xuống của thủy triều: Triều lên (triều cao) và triều xuống (triều thấp) diễn ra theo chu kỳ. Thời điểm triều cường thường gần ngày trăng tròn và trăng non, khi lực hấp dẫn từ Mặt Trăng và Mặt Trời lớn nhất.
Ngập do thủy triều và thủy triều xuống: Khi mực nước biển dâng nhanh có thể gây ngập do thủy triều, còn khi nước rút, vùng đất trước đây ẩn dưới nước sẽ lộ ra.
Thủy triều đỏ và thủy triều đen: Hiện tượng này xảy ra do tảo phát triển quá mức hoặc ô nhiễm do tràn dầu, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và bảo vệ môi trường biển.
Từ những hiện tượng này, chúng ta có thể thấy thủy triều không chỉ là một hiện tượng thuần túy tự nhiên mà còn là một phần quan trọng trong đời sống hằng ngày của con người, ảnh hưởng đến cả hệ sinh thái và xã hội.
Tóm lại, thủy triều là một hiện tượng tự nhiên phức tạp, mang lại cả lợi ích và thách thức cho đời sống con người. Dongachem.vn hy vọng việc hiểu rõ tác động của thủy triều sẽ giúp chúng ta tận dụng tối đa lợi ích mà nó mang lại và giảm thiểu những tác động tiêu cực.
Giáo sưNguyễn Lân Dũnglà nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học (wiki), với hơn nửa thế kỷ cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu. Ông là con trai Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, thuộc gia đình nổi tiếng hiếu học. Giáo sư giữ nhiều vai trò quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và đã được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân năm 2010.
Open this in UX Builder to add and edit content