Mô hình VUCA đã tìm cách mô tả những thay đổi trong thế giới ngày nay. Thế giới hiện đại của chúng ta ngày càng trở nên phức tạp hơn do toàn cầu hóa và chuyển đổi kỹ thuật số. Điều này được phản ánh rõ ràng trong các thị trường và dòng tài chính toàn cầu hóa, những điều gần như không thể.
VUCA là gì?
VUCA là thuật ngữ đầu tiên được quân đội Hoa Kỳ sử dụng để mô tả thế giới “Nhiều đa” với bối cảnh đa dạng và phức tạp mà họ gặp phải trong các tình huống và quản lý chiến tranh trong những năm 1990. VUCA đại diện cho bốn khái niệm cơ bản về biến động (dao động) – không chắc chắn (không chắc chắn) – Độ phức tạp (phức tạp) – Ambigens (Dream). Thuật ngữ này đề cập đến sự hỗn loạn của thế giới ngày nay, trong một thời gian rất ngắn.
VUCA đến từ đâu?
Chữ viết tắt của VUCA lần đầu tiên được sử dụng tại Đại học Chiến tranh Quân sự Hoa Kỳ vào năm 1987 và được Herbert Barber xuất bản công khai vào năm 1991. Phương pháp này được phát triển dựa trên các khái niệm mà Warren Bennis và Burt Nanus trình bày trong cuốn sách “Lãnh đạo: Chiến lược chịu trách nhiệm”. VUCA áp dụng cho các điều kiện sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc và cuộc xung đột ở Afghanistan vào thời điểm đó.
Sử dụng đúng VUCA là áp dụng nó vào một tình huống để giúp định lượng rủi ro và tạo ra các chiến lược giảm thiểu. Sử dụng phương pháp VUCA để tìm hiểu những gì được biết và chưa biết về một tình huống hoặc kế hoạch. Điều này giúp tạo ra sự hiểu biết tốt hơn về tình hình cũng như các lỗ hổng và rủi ro. Sử dụng VUCA có thể giúp các nhà lãnh đạo quản lý bối cảnh kinh doanh hiện đại luôn thay đổi như ngày nay.
Lãnh đạo VUCA là gì?
Lãnh đạo VUCA là một phong cách lãnh đạo và là một hệ thống giá trị được phát triển để đối phó với thách thức của môi trường kinh doanh trong bối cảnh VUCA.
Môi trường VUCA là một môi trường kinh doanh trong đó các yếu tố như biến động nhanh, sự không chắc chắn, phức tạp và mơ hồ luôn luôn có mặt. Trong môi trường này, các nhà lãnh đạo phải đối mặt với những thay đổi không lường trước và không thể đoán trước, các vấn đề phức tạp hoặc thông tin không rõ ràng. Do đó, lãnh đạo VUCA là khả năng của nhà lãnh đạo để thích nghi và định hướng trong môi trường VUCA để đạt được hiệu quả và thành công.
Lãnh đạo VUCA đòi hỏi các nhà lãnh đạo phải có những phẩm chất như rộng rãi, linh hoạt, sáng tạo, sẵn sàng thay đổi, khả năng đánh giá và quản lý rủi ro, kỹ năng giải quyết vấn đề phức tạp và khả năng thích ứng nhanh chóng.
Ý nghĩa của thuật ngữ VUCA
Sự biến động (biến động)
Sự biến động đề cập đến tốc độ và tính chất bất ngờ của sự thay đổi, ngay cả khi đó là thị trường, công nghệ, luật pháp, xã hội, rõ ràng mọi thứ thay đổi liên tục. Trong thời gian gần đây, sự biến động này đã được phóng đại bởi cả công nghệ và toàn cầu hóa. Yếu tố này cũng lưu ý rằng thế giới càng biến động, mọi thứ càng thay đổi và những gì đúng ngày hôm nay có thể không đúng vào ngày mai.
Biến động có thể xuất hiện ở nhiều khía cạnh, bao gồm thị trường, công nghệ, chính trị, luật pháp và xã hội. Trong kinh doanh, các yếu tố như thay đổi công nghệ, biến động giá, thay đổi chính sách, cạnh tranh khốc liệt và thay đổi nhu cầu của khách hàng có thể gây ra biến động trong môi trường kinh doanh.
Sự không chắc chắn (không chắc chắn)
Sự không chắc chắn đề cập đến mức độ thông tin và dữ liệu hiện có là không đủ để đưa ra dự đoán hoặc kết quả chính xác. Nó xuất hiện khi không có sự rõ ràng của tương lai, các yếu tố khách quan không thể được dự đoán hoặc xác định. Không chắc chắn có thể bao gồm các yếu tố như chuyển đổi chính trị, thay đổi thị trường, thay đổi nhanh chóng trong công nghệ, bất ổn kinh tế toàn cầu hoặc những thay đổi khác trong môi trường kinh doanh.
Sự không chắc chắn trong VUCA yêu cầu các nhà quản lý và nhà lãnh đạo có thể đánh giá và xử lý thông tin bất ngờ, tìm hiểu cách thích nghi và đưa ra quyết định trong bối cảnh thiếu thông tin chính xác. Điều này đòi hỏi sự linh hoạt, sáng tạo và khả năng thích ứng nhanh chóng để đối phó với sự không chắc chắn, tạo ra một giải pháp hiệu quả.
Sự phức tạp (phức tạp)
Sự phức tạp trong VUCA đề cập đến tình huống các công ty và nhà quản lý phải đối mặt với một mạng lưới phức tạp và liên kết các yếu tố tác động. Những yếu tố này có thể bao gồm sự tương tác giữa các thành phần trong một hệ thống, sự phụ thuộc không đồng đều giữa các yếu tố, tương tác không thể đoán trước trong môi trường kinh doanh.
Sự phức tạp có thể xuất hiện ở nhiều cấp độ, từ cấp độ tổ chức đến cấp độ toàn cầu. Các yếu tố phức tạp có thể bao gồm sự chuyển đổi nhanh chóng của công nghệ, sự thay đổi trong các quy định pháp lý, sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng phức tạp, sự đa dạng văn hóa và quan điểm trong tổ chức, sự phức tạp của các mối quan hệ giữa các bên liên quan khác nhau.
Đối mặt với sự phức tạp, các doanh nghiệp và nhà quản lý cần có khả năng hiểu và phân tích các yếu tố phức tạp, tìm mô hình và mối quan hệ giữa họ, và phát triển các phương pháp và chiến lược phù hợp để đối phó với sự phức tạp này.
Mơ hồ (mơ hồ)
Mơ hồ đề cập đến việc thiếu rõ ràng. Một tình huống có thể khó diễn giải nếu thông tin không tối ưu. Thông tin không đầy đủ, không chính xác và/hoặc mâu thuẫn có thể khiến một tình huống dường như mơ hồ. Các môi trường mơ hồ thiếu tiền lệ hữu ích và các mối quan hệ nhân quả có ý nghĩa.
Trong VUCA, với các tình huống mơ hồ, nguồn thông tin bị hạn chế hoặc không chính xác, mà không có một câu trả lời nào hoặc một cách tiếp cận rõ ràng để xử lý vấn đề. Điều này gây khó hiểu và đưa ra quyết định, nó đòi hỏi sự linh hoạt, sáng tạo và khả năng thích ứng của các cá nhân và tổ chức để đối phó với tình huống không rõ ràng.
Phải làm gì để tồn tại trong kỷ nguyên VUCA?
Thời đại VUCA (dễ bay hơi, không chắc chắn, phức tạp, mơ hồ) đặt ra những thách thức lớn cho các cá nhân, tổ chức và cộng đồng. Để tồn tại và thành công trong thời đại này, mỗi cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp cần phải trang bị cho mình những kỹ năng và nhận thức đúng đắn:
- Linh hoạt
- Suy nghĩ phức tạp
- Hợp tác và mạng lưới
- Học tập liên tục
- Quản lý rủi ro
- Tận dụng công nghệ
Linh hoạt
Trong môi trường này, những gì được coi là đúng ngày hôm nay có thể trở nên sai vào ngày mai. Những gì được coi là thành công ngày hôm nay có thể trở nên thất bại vào ngày hôm sau. Do đó, để tồn tại và phát triển trong thời đại của VUCA, các cá nhân và tổ chức cần có khả năng thích nghi linh hoạt nhanh chóng với sự thay đổi. Mỗi người cần thay đổi kế hoạch, chiến lược và hành động của mình khi cần thiết và được trang bị khả năng học hỏi và thích nghi với những điều mới.
Tính linh hoạt được thể hiện trong khả năng chấp nhận các thay đổi, khả năng thích ứng với những điều mới và khả năng học hỏi và phát triển. Những người linh hoạt có khả năng nhìn thấy vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, có khả năng giải quyết các vấn đề sáng tạo và có khả năng đưa ra quyết định nhanh chóng và hiệu quả.
Suy nghĩ phức tạp
Nó không phải lúc nào cũng rõ ràng và dễ hiểu. Thực hành khả năng xử lý thông tin mơ hồ và đa phương thức. Bằng cách đặt câu hỏi, nghiên cứu sâu hơn và không ngại kiểm tra để tìm giải pháp. Thế giới ngày nay ngày càng phức tạp với sự tương tác và sự phụ thuộc giữa các yếu tố. Suy nghĩ phức tạp giúp mỗi cá nhân nhìn thấy mối quan hệ phức tạp và hiểu cách các yếu tố tương tác với nhau.
Hợp tác và mạng lưới
Xây dựng một mạng lưới các liên kết với những người có cùng quan điểm và mục tiêu. Phối hợp với những người khác, tận dụng sự đa dạng để học và đạt được các mục tiêu chung.
Trong kỷ nguyên VUCA, sự sáng tạo và đổi mới là cần thiết để thích nghi và tạo ra các giá trị mới. Sự hợp tác giữa các cá nhân, tổ chức và mạng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một môi trường đáng khích lệ môi trường và chia sẻ những ý tưởng mới.
Một mạng lưới mạnh mẽ cũng cho phép chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm giữa các thành viên. Trong kỷ nguyên VUCA, thông tin và kiến thức là phổ biến nhanh chóng và có thể thay đổi. Sự hợp tác và mạng lưới mạnh mẽ giúp đảm bảo rằng mọi người có thể nắm bắt thông tin mới nhất, học hỏi lẫn nhau để thích nghi và đạt được hiệu quả cao hơn. Bằng cách làm việc, chia sẻ tài nguyên và hỗ trợ lẫn nhau, các cá nhân và tổ chức có thể tạo ra một lực lượng mạnh mẽ để đối phó với các tình huống không chắc chắn và phức tạp.
Học tập liên tục
VUCA là một kỷ nguyên của sự thay đổi nhanh chóng, không chắc chắn, phức tạp và mơ hồ. Trong thời đại này, kiến thức và kỹ năng cũ nhanh chóng trở nên lỗi thời. Để tồn tại và phát triển trong kỷ nguyên VUCA, mỗi người cần có khả năng học hỏi, cập nhật và thích nghi với những thay đổi mới.
Xác định mục tiêu học tập rõ ràng, chọn phương pháp học tập thích hợp. Hiện tại có nhiều phương pháp học tập khác nhau, từ trực tiếp đến trực tuyến, mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Mỗi cá nhân cần chọn phương pháp học tập phù hợp với khả năng và nhu cầu của nó. Học tập liên tục đòi hỏi sự kiên trì và những nỗ lực không ngừng.
Tham khảo cách phát triển bản thân:
Khám phá bản thân
Hiểu bản thân
Phát triển bản thân
Thay đổi bản thân
Kỷ luật bản thân
Làm chủ chính mình
Quản lý rủi ro
Đặc biệt là trong môi trường kinh doanh ngày càng phức tạp, với sự tương tác giữa nhiều yếu tố và lĩnh vực. Quản lý rủi ro giúp phân tích và hiểu các yếu tố phức tạp này, do đó xác định các rủi ro có thể phát sinh từ sự tương tác đó và thực hiện các biện pháp để giảm thiểu các tác động tiêu cực.
Trong kỷ nguyên VUCA, để đối mặt với sự chuyển đổi nhanh chóng, quản lý rủi ro giúp các nhà lãnh đạo thiết lập một cơ chế linh hoạt để thích nghi với tất cả các vấn đề có thể xảy ra. Kỹ năng này không chỉ giảm thiểu các tác động tiêu cực mà còn tìm cách tận dụng lợi thế và chuyển tình huống từ rủi ro đó. Đôi khi, các tình huống không chắc chắn cung cấp cơ hội cho các doanh nghiệp vượt qua và thống trị nhiều hơn so với các đối thủ cạnh tranh.
Tận dụng công nghệ
Chuyển số những con số đã lan rộng vào mọi góc của xã hội hiện đại. Theo trục quay này, để cải thiện hiệu suất và tính linh hoạt, mỗi cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp cần học và hiểu các công nghệ mới, như trí tuệ nhân tạo, tự động hóa, blockchain để áp dụng chúng theo cách chúng ta vận hành hàng ngày.
Công nghệ giúp tăng tốc độ xử lý thông tin, truyền dữ liệu và tương tác với khách hàng. Giúp giảm thời gian phản ứng và tạo ra sự linh hoạt trong các quyết định và hành động. Công nghệ cũng cung cấp một nền tảng để thúc đẩy sự đổi mới và sáng tạo, từ việc sử dụng trí tuệ nhân tạo và học máy đến phân tích dữ liệu và Internet of Things (IoT). Công nghệ cũng tạo ra một môi trường cho quá trình hợp tác và hợp tác, khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới.
Đặc biệt, trong kỷ nguyên VUCA này, công nghệ mở ra cơ hội để dễ dàng truy cập thông tin và kiến thức từ khắp nơi trên thế giới. Internet và các công nghệ được kết nối cung cấp một nguồn kiến thức lớn, từ học tập trực tuyến đến nghiên cứu thị trường. Giúp các cá nhân và tổ chức nắm bắt thông tin mới nhất và áp dụng nó vào các hoạt động kinh doanh.
VUCA hữu ích như thế nào trong môi trường kinh doanh?
Hiểu VUCA có thể giúp các nhà lãnh đạo hiện đại đánh giá tốt hơn bối cảnh đang thay đổi nhanh chóng trong thế giới kinh doanh hiện tại, cũng như những thách thức mà các nhà lãnh đạo phải đối mặt. Điều quan trọng là các nhà lãnh đạo ngày nay hiểu được những kỳ vọng của họ và đảm bảo rằng họ có khả năng và suy nghĩ để thích nghi với những thách thức này. Những nhà lãnh đạo này cần có khả năng thích nghi, kỹ năng tinh thần mạnh mẽ, cảm xúc phù hợp để quản lý sự không chắc chắn và rủi ro.
Ngoài việc giúp các nhà lãnh đạo chuẩn bị, VUCA có thể hoạt động như một danh sách kiểm tra các yếu tố chính mà tổ chức nên xem xét khi đưa ra quyết định. Nó cung cấp một số thông tin rõ ràng về các vấn đề phải đối mặt, giúp tập trung vào những gì được biết và chưa biết trong bối cảnh các thách thức kinh doanh mà cả bên trong và bên ngoài phải đối mặt.
Để đối mặt và thích nghi với VUCA, các tổ chức và cá nhân cần sẵn sàng thay đổi, linh hoạt và sáng tạo. Điều quan trọng là xây dựng định hướng và ưu tiên trong một môi trường không chắc chắn, để tìm các phương pháp mới và tạo ra các giá trị bền vững.
Trong một thế giới đầy biến động và không chắc chắn như ngày nay, khái niệm VUCA đã trở thành một thuật ngữ phổ biến và quan trọng trong quản lý, phát triển cá nhân cũng như tổ chức. Bằng cách thích nghi và tận dụng các cơ hội trong sự không chắc chắn, mỗi người có thể vượt qua những thách thức và đi đến một tương lai mà chúng ta muốn.
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng là nhà khoa học hàng đầu Việt Nam trong lĩnh vực vi sinh vật học (wiki), với hơn nửa thế kỷ cống hiến cho giáo dục và nghiên cứu. Ông là con trai Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Lân, thuộc gia đình nổi tiếng hiếu học. Giáo sư giữ nhiều vai trò quan trọng như Chủ tịch Hội các ngành Sinh học Việt Nam, Đại biểu Quốc hội và đã được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân năm 2010.